2024-03-29T12:20:21Z
https://jiss.isca.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=3453
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1394
3
شماره 2 پیاپی (10)
ظرفیتهای درونی اسلام در تقویت همبستگی با تمرکز بر نقش حج در وحدت جهان اسلام
محسن
محمدی
نورالله
کریمیان
حسن
رضایی
هرچند جهان اسلام همواره با دیالکتیک عوامل اتحادبخش و تفرقهافکن مواجه بوده است ولی هر بار عناصر اتحادبخش در سطح وسیعی بروز کردهاند، زمینه اتحاد فراهم شده است. این مقاله درصدد پاسخ به این پرسش است که اسلام از چه ظرفیتهای درونی جهت ایجاد و تقویت همبستگی برخوردار است. در این بین، حج بهعنوان عبادتی جهانشمول که هرساله مسلمانانی را از سرتاسر جهان در قالب برقراری مناسکی یکسان در زمان و مکانی واحد گردهم جمع میکند، مورد توجه قرار گرفته است تا ظرفیتهای آن در برقراری و تقویت همبستگی جهان اسلام بررسی شود. حج با تقویت هویت تمدنی و تمرکز بر دشمن مشترک، ظرفیت برقراری همگرایی سیاسی جهان اسلام را دارد. از طرف دیگر؛ تقویت هویت دینی و سرمایه اجتماعی در حج، زمینه همگرایی ارتباطی را تقویت میکند. جمعیبودن و ساختارشکنبودن مناسک حج، مناسکی وحدتبخش را ایجاد میکند. همچنین فضای اخلاقی و زمینههای تعامل اقتصادی در حج، برای همبستگی جهان اسلام، قابل تحلیل است.
حج
همگرایی سیاسی
همگرایی ارتباطی
همگرایی فقهی
همگرایی اخلاقی
همگرایی اقتصادی
2015
09
23
2
26
https://jiss.isca.ac.ir/article_20940_985241d00ea8349ddfcae9fe759c7049.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1394
3
شماره 2 پیاپی (10)
گسل دولت ـ ملت در تاریخ ایران و نسبت روحانیت با آن (مطالعۀ موردی نهضت ضد استعماری جنوب)
قاسم
ابراهیمیپور
عباس
عالی زاده
پدیدۀ گسل دولت- ملت در جامعۀ ایران، سابقهای طولانی دارد و در تبیین آن دیدگاههای مختلفی وجود دارد. پژوهش حاضر در جستوجوی نسبت علما و روحانیون شیعه با مسئلۀ گسل دولت ـ ملت در تاریخ معاصر ایران است و در این مجال، تمرکز بر مقطع زمانی نهضتهای چهارگانۀ ضداستعماری جنوب و بهویژه دوران مشروطه و جنگ جهانی اول است. در پژوهش حاضر از رویکرد دکتر حمید پارسانیا بهعنوان چارچوب نظری پشتیبان، برای تحلیل گسل مذکور بهرهگیری شده است. این رویکرد بهطور خاص از سه اثر ایشان: هفت موج اصلاحات (نسبت تئوری و عمل) و حدیث پیمانه (پژوهشی در انقلاب اسلامی)، انواع و ادوار روشنفکری و بهویژه اثر نخست اخذ گردیده است. برای جمعآوری دادهها از روش تحقیق کتابخانهای استفاده شده است. مسئله گسل دولت ـ ملت، منحصر به جامعه ایران نیست اما عوامل مسبب آن در تاریخ ایران، در ارتباط با هویت جامعۀ مذکور قابل فهم است. باورداشتهای تاریخی مردم ایران، اصلیترین عوامل تقویت یا تضعیف این گسل بهشمار میروند. یافتههای تحقیق نشاندهندۀ تأثیر تعیینکنندۀ علمای شیعی بر قبض و بسط گسل دولت ـ ملت در جریان نهضت مشروطۀ جنوب و نیز مبارزات مردم جنوب کشور علیه استعمار انگلیس طی سالهای 1254- 1338 ه.ق (1837-1919 م) است و در عین حال موید کارایی «الگوریتم پارسانیا[1]» در توجیه رفتار علمای نهضت جنوب است. [1]. مقصود، دستورالعملی است که علمای شیعه در مواجهه با حکام و سلاطین پیشه کردهاند و حمید پارسانیا آن را با توجه به منابع فقهی و سیرۀ عملی علما در کتاب7 موج اصلاحات طرح نموده است. این دستورالعمل جهت فهم عمل سیاسی ـ اجتماعی علما در تاریخ معاصر بسیار راهگشاست.
گسل دولت ـ ملت
نهضت ضداستعماری جنوب
نظریۀ سیاسی علمای شیعه
نهضت مشروطه
نظریۀ عدالتخانه
بوشهر
2015
09
23
27
51
https://jiss.isca.ac.ir/article_20941_d2759eec83b1ba6deae7d9f31906c0d1.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1394
3
شماره 2 پیاپی (10)
بررسی گروههای مرجع جوانان شهر قم و عوامل اجتماعی انتخاب آن (با تأکید بر روحانیّت)
سید ضیاء
هاشمی
مهدی
حسینزاده فِرِمی
بهرهگیری از مفهوم «گروه مرجع» مبتنی بر آن است که شکلگیری هویّت اجتماعی افراد متأثّر از گروهها و افرادی است که در تعامل مستقیم یا غیرمستقیم با آنها قرار دارند. تحلیل این پدیده نسبت به قشر جوان، ابعاد پیچیدهتری مییابد؛ زیرا جوانان بهدلیل شرایط اجتماعی و سنّی، آمادگی بیشتری برای تأثیرپذیری از گروههای مرجع دارند. در این دوران، در هر حوزه اجتماعی، افراد و گروههای متفاوت بهعنوان گروه مرجع، مورد توجّه جوانان قرار میگیرند. برخی از منابع، مانند خانواده در غالب حوزهها کموبیش بهعنوان مرجع و مبنای عمل، نقش گروه مرجع را ایفا میکنند و برخی دیگر مانند شخصیّتهای فرهنگی و علمی تنها در حوزههای خاص مورد توجّه قرار میگیرند. میزان تأثیرگذاری گروههای مرجع نیز متفاوت است؛ گروههایی که اعتماد، ارتباط و مقبولیّت بیشتری نزد جوانان دارند، تأثیراتی بهمراتب عمیقتر، وسیعتر و ماندگارتر از دیگرانی دارند که صرفاً از موقعیّتی نمادین برخوردارند. علاوه بر این، روش تأثیرگذاری نیز متفاوت است؛ گاهی مشورت حضوری، گاهی القائات عاطفی و در مواردی نیز الگوپذیری با واسطه، زمینه تمایل افراد به گروههای مرجع را ایجاد میکنند. مقاله حاضر که با روش پیمایشی به بررسی گروههای مرجع جوانان شهر قم پرداخته، دستاوردهای زیر را در پی داشته است: 1) بالابودن میزان استقلال در نظر و تصمیم در میان جوانان قمی؛ 2) خانوادهگرایی یا نقض شکاف یا انقطاع نسلی؛ 3) نقض مسأله فروپاشی اجتماعی؛ 4) استعداد و علاقه به نخبهپروری؛ 5) ضرورتداشتن مرجع تقلید؛ 6) تمایزبخشی بین طلّاب، روحانیون، علما و مراجع تقلید؛ 7) جایگاه مهم امامزادهها و اماکن دینی (بهویژه حرم حضرت معصومه (س)؛ 8) تأکید بر هویّت ایرانی و اسلامی.
گروههای مرجع
جوانان قم
روحانیون
گروههای عضویّت
گروههای غیرعضویّت
2015
09
23
52
79
https://jiss.isca.ac.ir/article_20942_b13fd8b13e213800ba8df7f4129b67aa.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1394
3
شماره 2 پیاپی (10)
اهداف حق بر توسعه؛ بررسی تطبیقی در اسلام و اسناد بینالمللی
مهدی
فیروزی
امروزه اهمیت و جایگاه توسعه و جنبههای گوناگون آن، یکی از مهمترین موضوعات مورد بحث محافل علمی داخلی و بینالمللی است. از توسعه بهعنوان فرایندی یاد شده که زمینه شکوفایی استعداد و پیشرفت همهجانبه انسان را در عرصههای مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی فراهم میآورد تا انسان در سایه این پیشرفت بتواند از یک زندگی شرافتمندانه در مسیر نیل به کمال مادی و معنوی برخوردار گردد. با اینحال، آنچه موضوع توسعه را از اهمیت دوچندان برخوردار کرده است، تلقی توسعه بهعنوان یک حق بشری در کنار سایر حقوق به رسمیت شناختهشده برای انسان است. سؤالی که این مقاله درصدد یافتن پاسخ آن میباشد، این است که حق بر توسعه چه هدف یا اهدافی را دنبال میکند؟
مفروض مقاله بر آن است که میتوان از عدالت، امنیت، آزادی و رفاه بهعنوان اهداف حق بر توسعه یاد کرد. برای پاسخ به سؤال فوق و اثبات فرضیه یادشده، به صورت تطبیقی اسناد و قواعد بینالمللی و نیز آموزههای اسلامی مورد بررسی قرار میگیرد.
توسعه
حق بر توسعه
اسناد بینالمللی
اسلام
عدالت
آزادی
امنیت
رفاه
2015
09
23
80
107
https://jiss.isca.ac.ir/article_20943_83f9d9538b9ae1fe26c23fa8f5e21487.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1394
3
شماره 2 پیاپی (10)
تعهد اجتماعی؛ مفهومی جدید در عرصه علوم اجتماعی یا معنایی کهن در تاریخ اندیشه بشری
فاطمه
باقری
غلامرضا
صدیق اورعی
علی
یوسفی
تعریف، مرزبندی و بررسی دقیق مفاهیم، از ضروریات علم است. یکی از مفاهیم مهم در ادبیات جامعهشناختی که دچار فقر مفهومی میباشد، «تعهد اجتماعی» است. این در حالی است که تعهد اجتماعی، معنایی کهن در اندیشه بشری دارد. یکی از حوزههایی که به این مفهوم پرداخته، «علم اخلاق» است. در این نوشتار با روش مطالعه اسنادی و نقد عقلانی، به بررسی کتابهای جامعالسعادات، معراجالسعاده و المقاماتالعلیه در علم اخلاق که از کتب اصلی اخلاقیاند، پرداخته شده است. در این بررسی، 51 مؤلفه برای تعهد اجتماعی استخراج شد که در نهایت، در 4 بعد اصلی مقولهبندی شدهاند. این ابعاد بر اساس عمق، دارای ترتیباند. بُعد اول که «خوشبرخوردی» است، سطحیتر از سایر ابعاد است؛ یعنی شخص میتواند این بُعد را داشته باشد اما فاقد سایر ابعاد و بهتبع آن فاقد تعهد اجتماعی باشد. بُعد دیگر «روراستبودن» است؛ یعنی شخص علاوه بر خوشبرخوردی، باید روراست هم باشد. در بُعد «خیرخواهی» ـ که سومین بُعد است ـ شخص علاوه بر خوشبرخوردی و روراستی، باید خیرخواه نیز باشد و بالاخره بُعد چهارم که عمیقترین درجه را در خلق تعهد اجتماعی دارا است، «پایداری بر خوبیها» و حفاظت از ارزشهاست. اگر کسی این 4 بُعد را داشته باشد، میتوان گفت: «متعهد است».
موضع
تعهد اجتماعی
عدم تعهد اجتماعی
رذائل اخلاقی
2015
09
23
108
144
https://jiss.isca.ac.ir/article_20944_99398610af04aea2ae379b6dd83c395c.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1394
3
شماره 2 پیاپی (10)
بررسی و نقد استنباط فمینیستها از حجاب
عبداله
بهمنپوری
صدیقه
آلکثیر
از اواخر قرن 19م گروهی تحت عنوان«فمینیسم» به احکام فقهی اسلام درباره زن اعتراض کردهاند؛ از آنجایی که این احکام را نتیجه غلبه نگاه و تفسیر مردانه دانستهاند، به ارائه تفسیر جدیدی از قرآن و سنت و استنباط احکام اقدام کردند. حجاب از مهمترین احکامی بوده که مورد توجه فمینیستها قرار گرفته است؛ آنها به زعم خود با نگرشی عرفی، قرائتی نو بر مبنای رعایت حقوق زن در اینباره ارایه کردند در حالیکه آنچه از مطالعه و بررسی دیدگاههای آنها بهدست میآید، حاکی از آن است که بدون داشتن تخصص کافی فقهی و حقوقی و با نگاهی سطحی و دور از هرگونه پشتوانه علمی به این حکم نگریستهاند. تفسیر به رای، محدودیت منابع مورد استفاده و عدمتوجه به اصول پژوهشی در منابع فقهی از جمله مسائلی میباشند که نظرات آنها را درباره حجاب قابل تامل و نقد قرار داده است. در مقاله پیشرو تلاش شده نظرات سه تن از فمینیستها (قاسم امین، فاطمه مرنیسی و آمنه ودود) با تکیه بر ادله عقلی و نقلی مورد نقد و بررسی قرار گیرد.
حجاب
فمینیسم
حقوق زن
تفسیر به رای
آیه حجاب
2015
09
23
145
174
https://jiss.isca.ac.ir/article_20945_16d1905da1b04a58cfa39180215e6a7d.pdf