دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
5
شماره 3 (پیاپی 19)
2017
12
22
تحلیل جایگاه آموزههای مهدوی در احیای فرهنگ و تمدن نوین اسلامی
6
28
FA
حسن
نجفی
0000-0003-3473-3424
دکتری مطالعات برنامه درسی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی(ع)
hnajafih@yahoo.com
علینقی
فقیهی
دانشیار گروه علوم تربیتی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه قم
an-faghihi@qom.ac.ir
سمیه
دریساوی
کارشناسیارشد علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه قم
derisavi@yahoo.com
10.22081/jiss.2017.65550
از اهداف مهم آموزههای رسول اکرم(ص) و ائمه هدی(ع) فرهنگسازی دینی و ساخت تمدن اسلامی است. در این میان، آموزههای آن بزرگان که در مهدویت، زمینه انتظار ظهور منجی و تشکیل حکومت جهانی است، از اهمیت خاصی برخوردار است. این مقاله درصدد بررسی دیدگاه معصومان(ع) در این آموزهها و تأثیر آنها در احیای فرهنگ و تمدن نوین اسلامی است. روش انجام پژوهش، توصیفی - تحلیلی بوده و برای دستیابی به اهداف پژوهش، دادههای لازم از متون حدیثی موجود و مرتبط با موضوع پژوهش با استفاده از فرمهای فیشبرداری گردآوری شده و با شیوه کیفی مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که عواملی مانند: رشد نسبی عقلی، پیشرفت علمی، تعالی اخلاقی، تدابیر بهینه سیاسی، توسعه اقتصادی، برقراری عدالت و فراهمسازی زمینههای امنیت از ویژگیهای جامعه متمدن اسلامی است که در آموزههای مهدوی مطرح شدهاند.
آموزههای مهدوی,فرهنگ,تمدن نوین اسلامی,عصر غیبت
https://jiss.isca.ac.ir/article_65550.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_65550_ca1d6c4d4406b1886ed6e9b750ec2596.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
5
شماره 3 (پیاپی 19)
2017
12
22
شرایط تأسیس نهاد مرجعیت تقلید شیعه
29
50
FA
محسن
صبوریان
دانشجوی دکتری جامعهشناسی دانشگاه تهران (نویسندۀ مسئول)
saboorian@ut.ac.ir
حمید
پارسانیا
0000-0002-2424-2931
دانشیار دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران
h.parsania@bou.ac.ir
10.22081/jiss.2017.65551
علمای دین، همواره نقش واسط را در انتقال آموزههای دینی به مردم ایفا میکردهاند. با این حال، شکلگیری نهاد واسطۀ مرجعیت تقلید، بهعنوان یک نهاد متمرکز و دارای ساختار و سلسله مراتب، کمتر از دویست سال قدمت دارد. شکلگیری نهاد مرجعیت تقلید با شکلگیری نظریۀ اجتهاد و تقلید و تکوین و توسعۀ نظریۀ تقلید از أعلم پیوند خورده است. این نظریه، با کمک برخی عوامل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، به شکلگیری نهاد مرجعیت تقلید در عالم تشیع منجر شد. از عواملی که به شکلگیری این نهاد کمک کرد، توسعۀ نظریۀ اجتهاد و تقلید از أعلم، بهدنبال شکست نظری و سیاسی اخباریان از اصولیان - در اواخر قرن دوازدهم و اوایل قرن سیزدهم هجری - است. علاوه بر آن، تثبیت پرداخت خمس به مجتهدان و مجتهدان أعلم و تمرکز مرجعیت دینی در عتبات عالیات، شرایط لازم اقتصادی و اجتماعی را برای پدیدآمدن یک نهاد متمرکز و تا اندازهای دیوانسالار پدید آورد. تبدیل علمای بلاد به نهاد متمرکزِ مرجعیت تقلید، نتایج شگرفی در عرصۀ سیاسی و اجتماعی بهدنبال داشت. در این مقاله، به روند تاریخی تحولات فکری و اجتماعی فراهمکنندۀ شرایط شکلگیری نهاد مرجعیت تقلید پرداخته شد.
اجتهاد,تقلید,مرجع تقلید,نهاد مرجعیت,تقلید از أعلم
https://jiss.isca.ac.ir/article_65551.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_65551_4d5e33aefd2cb692ea7f7c5a993c49b3.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
5
شماره 3 (پیاپی 19)
2017
12
22
نقش تبلیغ سنتی در تحکیم سبک زندگی اسلامی
51
68
FA
شمس الله
مریجی
0000-0002-4802-2773
دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم
mariji@bou.ac.ir
10.22081/jiss.2017.65552
انسان هنگامی قادر است نیازهای حیاتی خود را تامین کند که زندگی گروهی را برگزیده و در جامعه انسانی با اتخاذ سبک ویژهای از زندگی، به حیات اجتماعی خود ادامه دهد؛ البته جامعه نیز، زمانی میتواند بنای اجتماعیاش را تحکیم بخشد که ابتدا سبک زندگی خود را بر مبنای فرهنگ متناسب، نهادینه نماید. از اینرو، دغدغه اصلی عالمان وحاکمان جوامع، شناساندن فرهنگ و تثبیت آن در اجتماع انسانی است. برای این منظور نیز غالباً دو شیوه جامعهپذیری و فرهنگپذیری را برای آموزش و نهادینهکردن فرهنگ خود انتخاب کردهاند و چون فرهنگپذیری در تحقق این هدف موثرتر است، حاکمِ جامعه اسلامی عامل و یا عوامل موثر در فرهنگپذیری را مهمتر دانسته و بر آن تاکید بیشتری دارد.<br />نوشتار پیشرو، نشان میدهد که با توجه به کمرنگشدن نقش خانواده در جامعه در حال گذار - که نقش بیبدیل خانواده در برابر عوامل اجتماعی موثر در جامعهپذیری تحتالشعاع قرار گرفته است - مبلّغ دینی میتواند با بهرهگیری از آموزههای اسلام و تبیین و ترویج آنها، گام موثری در فرهنگپذیری مسلمانان برداشته و در حقیقت، مبنای سبک زندگی اسلامی را تحکیم و تقویت بخشد. بنابراین، نهتنها نباید از تبلیغ سنتی غافل شد و فقط به روشهای جدید و رسانههای مدرن تکیه کرد، بلکه باید به این شیوه تبلیغی اهتمام ورزیده و برای تقویت و نهادینهکردن آن تلاش کرد.
تبلیغ سنتی,مبلّغ,جامعهپذیری,فرهنگپذیری,خانواده,رسانه
https://jiss.isca.ac.ir/article_65552.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_65552_f818f72c83ed0ced2a57da699e11837a.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
5
شماره 3 (پیاپی 19)
2017
12
22
موانع و چالشهای فراروی حق بر توسعه
69
94
FA
مهدی
فیروزی
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
m.firouzi14@yahoo.com
10.22081/jiss.2017.65553
طرح و تصویب «اعلامیه حق بر توسعه» در 4 دسامبر 1986 در قالب قطعنامه 41/128 مجمع عمومی سازمان ملل را باید نقطه عطفی در تلقی توسعه به عنوان حقی بشری دانست. این اعلامیه، «حق بر توسعه» را یک حق غیر قابلانکار انسانی تلقی میکند که به سبب آن، همه مردم حق دارند تا در فرآیند توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مشارکت داشته و از نتایج آن بهرهمند گردند.<br />علیرغم اهمیتی که حق بر توسعه میتواند در بسط و گسترش حقوق بشر و آزادیهای اساسی داشته باشد، تحقق این حق با موانع و چالشهای اساسی و متعددی روبهرو است. سؤالی که این مقاله در صدد یافتن پاسخ آن میباشد این است که موانع و چالشهای فراروی حق بر توسعه کدامند؟<br />به نظر میرسد مهمترین موانع و چالشهایی که بر سر راه تحقق و اجرای حق بر توسعه وجود دارند، عبارتند از: موانع و چالشهای راهبردی و ساختاری، موانع و چالشهای حقوقی و سیاسی، مخاصمات مسلحانه و بحرانهای زیست محیطی. برای پاسخ به سؤال فوق و ارزیابی فرضیه مطروحه، این مقاله با تکیه به روش اسنادی و نیز تحلیل وضعیت و دیدگاههای کشورهای کمتر توسعهیافته، در قالب چهار گفتار، موانع و چالشهای فراروی حق بر توسعه را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار میدهد.
توسعه,حقوق بشر,حقوق همبستگی,حق بر توسعه,موانع حق بر توسعه
https://jiss.isca.ac.ir/article_65553.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_65553_4478feaff8c705115cf7094dc2fccc52.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
5
شماره 3 (پیاپی 19)
2017
12
22
تحلیلی تاریخی بر عناصر و ساختار کالبدی فضایی شهرهای ایرانی - اسلامی
95
125
FA
مسعود
صفاییپور
استاد گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
safaee_p@scu.ac.ir
جعفر
سعیدی
دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
j_saedi69@yahoo.com
10.22081/jiss.2017.65554
در سیر تاریخی اسلامگرایی، شهرهای بزرگی شکل گرفتند که در کنار آنها شمار شهرهای کوچک و متوسط نیز افزایش یافت که در عین همسانی با سایر شهرها، ویژگیهای منحصربهفردی را از لحاظ کالبدی نمایان کردند. ساخت، بافت و بناهای شهری؛ همچون: مسجد، بازار، مدرسه، کاروانسرا، سقاخانه، در شهر اسلامی هر کدام نمادی از مفاهیم، ارزشها و تجلی بسیاری از مفاهیم اسلامی میباشند. تحقیق حاضر، با روش توصیفی - تحلیلی در قالب مطالعات اسنادی و کتابخانهای، ضمن اشاره به ویژگیها و ساخت کالبدی شهرهای ایرانی - اسلامی، به بررسی و تحلیل عوامل ایجاد و تکوین شهرهای ایرانی اسلامی در ابعاد کالبدی فضایی میپردازد. بررسیها نشان میدهد که عناصر کالبدی شهرهای ایرانی - اسلامی بهلحاظ تاریخی، به ارزشها و اعتقادات فرهنگی که ریشه در احکام اسلامی داشته است، بستگی دارند؛ بهطوری که این عناصر، ساختار کالبدی و جنبههای گوناگون زندگی مسلمانان را تحت تأثیر قرار داده است.
ساختار فضایی کالبدی,شهر ایرانی - اسلامی,مسجد,بازار,احکام اسلامی
https://jiss.isca.ac.ir/article_65554.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_65554_b478a695c586206efba4cc6490fe527e.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
5
شماره 3 (پیاپی 19)
2017
12
22
روششناسی بنیادین نظریۀ خردهفرهنگهای جوانانِ ریچارد هبدیج
126
148
FA
نعمتالله
کرمالهی
0000-0002-9119-1361
دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم(ع)
n.karamollahi@gmail.com
محمد
عربزاده
دانشجوی دکتری رشته سیاستگذاری فرهنگی دانشگاه باقرالعلوم(ع)
1404iran@chmail.ir
10.22081/jiss.2017.65555
ظهور خردهفرهنگهای جوانان در بریتانیای پس از جنگ جهانی دوم، توجه بسیاری از اندیشمندان را به خود جلب کرد. ریچارد دیک هبدیج، از چهرههای شاخص مکتب مطالعات فرهنگی بیرمنگام و از تاثیرگذارترینِ نظریهپردازان حوزۀ جوانان، با ارایۀ الگویی سیاسی و طبقاتی تلاش کرد که این تحولات را تبیین کند. از دید وی، این خردهفرهنگها تلاش میکنند با نافرمانیهای حسابشده و مقاومتهای نمادین، نظم مسلط را به چالش بکشند و واجد انگیزههای سیاسی هستند.<br />نظریۀ ایشان همچون هر نظریۀ علمی دیگر بر مبادی وجودی معرفتی و غیرمعرفتی خاصی از قبیل: رئالیسم انتقادی، اصالت تضاد، فرهنگ سیاسیشده، انسان بدون ذات و در میانۀ جبر و اختیار و حقیقتساز و برساختیبودن حقیقت استوار است.<br />گروهی از جامعهشناسان ایرانی کوشیدهاند از نظریات وی برای تحلیل حیات جوانان در ایران، بهویژه در سالهای پس از پایان جنگ استفاده کنند. تبیین مختصات نظریه هبدیج، نشان میدهد که عدم توجه به مبادی آن، سبب بروز خطا در شناخت وضعیت اجتماعی ایران و ناتوانی محققان از پیشبینی وقایع آینده و واکنشهای این نسل میشود. نتیجه اینکه، نظریهپردازان ایرانی باید ضمن بهرهگیری از ظرفیتهای احتمالی نظریات موجود در حوزۀ مطالعات جوانان، به الگوی جدیدی برای تبیین شرایط جامعۀ خودشان برسند. این الگو باید از یکسو ویژگیها و پیچیدگیهای جوان امروز ایرانی را بشناسد و از سوی دیگر، ریشهها و سابقۀ فرهنگی او را مورد توجه قرار دهد.
خردهفرهنگهای جوانان,مکتب مطالعات فرهنگی بیرمنگام,روششناسی بنیادین,دیک هبدیج
https://jiss.isca.ac.ir/article_65555.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_65555_0549d20d44a8515fef68c2da7318c336.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
5
شماره 3 (پیاپی 19)
2017
12
22
تحلیل نقش خانواده در پیشگیری از جرائم و انحرافات از منظر آیات و روایات بر اساس الگوی رفع نیاز
149
173
FA
سید محمدهاشم
پورمولا
0000-0002-4769-1668
استادیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز
pourmola@shirazu.ac.ir
مجتبی
جاویدی
استادیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز
mojtabajavidi@gmail.com
محدثه
جلیلیزاده
کارشناسیارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه شیراز
mh.jalilizadeh@gmail.com
10.22081/jiss.2017.65556
انسان موجودی اجتماعی است که در سایه ارتباط با دیگران میتواند به استعدادهای خویش واقف شده و نیازهایش را برطرف کند. این تعامل از خانواده شروع و سپس به خویشاوندی و بعد از آن به دیگر افراد جامعه سرایت میکند. از آنجایی که پیشگیری از رفتارهای مجرمانه در فهرست وظایف انبیاء و پیشوایان دینی قرار میگیرد، همواره پیشگیری از وقوع جرائم و انحرافات در نظام اجتماعی اسلام مقدم بر اصلاح مجرم بوده است؛ در قرآنکریم و روایات معصومین بهترین شیوهها برای پیشگیری از جرائم و مفاسد اجتماعی معرفی شده است.<br />مقاله حاضر با روش توصیفی - تحلیلی با تأکید بر شیوه اجتهاد بهدنبال بررسی این سؤال است که با محوریت آیات و روایات، خانواده چگونه بر اساس الگوی رفع نیاز از ارتکاب جرائم و انحرافات جلوگیری میکند؟ نتایج پژوهش نشان میدهد که در آموزههای دین اسلام، مجموعهای از لایههای کنترلی در پیشگیری از جرائم و انحرافات وجود دارد که قبل از لایه حکومت و مقدم بر آن است. این لایهها عبارتند از: لایه فرد، خانواده، خویشاوندی، همسایگی، اخوت و برادری ایمانی که از طریق دو رویکرد مهم حمایتی (رفع نیاز از طریق مشروع) و حفاظتی (جلوگیری از ارضای نیازها به صورت نامشروع) نقش مهمی در پیشگیری از جرائم و انحرافات ایفا میکنند.
خانواده,نیاز,پیشگیری,جرم,انحراف
https://jiss.isca.ac.ir/article_65556.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_65556_cc81743c91a83d0a964361272eddd447.pdf