دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
5
شماره 1 (پیاپی 17)
2017
06
22
بررسی رابطۀ تکمیلی میان آزادی و عدالت اجتماعی با تاکید بر قرآنکریم
6
30
FA
بتول
ملاشفیعی
دانشجوی دکتری تفسیر قرآن کریم، دانشگاه آزاد اسلامی کاشان
n.shafii82@gmail.com
سیدکاظم
سیدباقری
استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
sbaqeri86@yahoo.com
حسین
علویمهر
دانشیار جامعه المصطفی العالمیه
halavimehr5@gmail.com
10.22081/jiss.2017.65011
عدالت و آزادی از دغدغههای همیشگی بشری در حیات سیاسی- اجتماعی بوده است. با توجه به آنکه گاه پنداشته میشود که میان آندو، تقابل یا چالش است، فهم و بررسی رابطۀ آنها اهمیت بسیار دارد. هدف مقاله، پاسخ به این پرسش است که با توجه به آیات و منطق قرآنکریم، چه رابطهای میان عدالت اجتماعی و آزادی وجود دارد. برای پاسخ، بر این امر تاکید شده است که با در نظرگرفتن مفهوم محوری احقاق حق در عدالت اجتماعی و با فراگیرشدن آن در جامعه، افراد به حقوق شایسته و بایسته خویش، دست مییابند و یکی از بزرگترین آن حقوق، آزادی است که با حضور عدالت، استیفا میشود. این نسبت را میتوان با توجه به سخن الهی، در مصادیقی مانند رهایی از حاکمیت طاغوت و استثمار، اجرای احکام و دستورات الهی، محوریت قانون الهی، شورا، امر بهمعروف و نهی از منکر، رصد و پیجویی کرد. بیاعتنایی به عدالت، بیاعتنایی به آزادی است و بدون آزادی، همۀ حصههای عدالت در جامعه تامین نمیشود. این بررسی با توجه به روش تحلیلی انجام شده است.
عدالت,آزادی,رابطۀ تکمیلی,قرآنکریم
https://jiss.isca.ac.ir/article_65011.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_65011_34c3556454ee0ccefa95c67488459f75.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
5
شماره 1 (پیاپی 17)
2017
06
22
بازخوانی عدالت اجتماعی در ارتباطات میانفردی از منظر نهج البلاغه
31
58
FA
داود
رحیمی سجاسی
-0000-0001-7428-3005
استادیار گروه مطالعات اجتماعی جامعة المصطفی العالمیه
d.rahimi@shahed.ac.ir
سیفاله
قنبرینیک
0000-0001-8006-8408
دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم(ع)
s.qanbari@yahoo.com
10.22081/jiss.2017.65012
عدالت اجتماعی از محورهای اساسی گفتمان اسلامی است که عمدتا ناظر به رابطه حکومت و مردم از سوی متفکران اجتماعی مورد مباحثه و مداقه قرار میگیرد. بُعد دیگر و مهم عدالت اجتماعی، ناظر به روابط میان افراد جامعه؛ یعنی ارتباطات اجتماعی در سطح افقی جامعه است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. نوشتار حاضر درصدد بازخوانی این سطح از عدالت اجتماعی در گفتمان اسلام با تکیه بر فرمایشات امیرمومنان(ع) در نهجالبلاغه به شیوهای اسنادی و تحلیلی است. اینکه خود مردم چگونه و در چه قالبهایی از تعاملات اجتماعی میانفردی یا گروهی، میتوانند زمینههای تحقق عدالت اجتماعی و یا مجریان آن در این سطح باشند.<br />توجه به مبانی عدالت اجتماعی و کاربست ظرفیتها و راهکارهای تحقق آن از منظر امام علی(ع) همچون؛ مسئولیت اجتماعی، توجه به حقوق افراد، عدم ثروتاندوزی ظالمانه، حریت انسانی، توجه به منافع عامه مردم، مواجهه مناسب با اقلیتهای غیرمسلمان، زدودن شکاف طبقاتی بین مردم، مبارزه با تبعیض نژادی، توجه به نعمات الهی، انتفاع متقابل فرد و جامعه، تعاملات خویشاوندی مطلوب و التزام به عدالت فردی میتواند جامعه اسلامی را در راه رسیدن به سطح مطلوب عدالت اجتماعی در سطح میان فردی جامعه مدد نماید.
عدالت اجتماعی,حق و تکلیف,میانفردی,نهجالبلاغه
https://jiss.isca.ac.ir/article_65012.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_65012_3c8a46027d81a0a770436d3eb9cc2a9f.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
5
شماره 1 (پیاپی 17)
2017
06
22
بازخوانی ابعاد عدالت اجتماعی از منظر متفکرین مسلمان با تاکید بر نظریه سیدقطب
59
81
FA
قاسم
ابراهیمیپور
0000-0001-5896-5532
عضو هیات علمی گروه جامعه شناسی در موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
ebrahimipoor14@yahoo.com
عباس
عالیزاده
کارشناسیارشد پژوهشگری دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
abbas.aalizadeh@ut.as.ir
10.22081/jiss.2017.65013
عدالت الهی در تکوین و تشریع و عدالت انسانی در جنبههای فردی و اجتماعی مورد توجه و نظریه پردازی، اندیشمندان بسیاری قرار گرفته است. اما در اغلب موارد، عدالت اجتماعی بهمعنای عام در برابر عدالت فردی قرار گرفته که مانع از توجه به عدالت اجتماعی به معنای خاص و در برابر عدالت سیاسی و عدالت اقتصادی شده است. در این بین، علامه طباطبایی، شهید صدر و سید قطب، تلاش کردهاند ابعاد عدالت اجتماعی به معنای خاص را مورد توجه قرار دهند. در این مقاله، با روش تحلیلی به بازخوانی نظریه سیدقطب درباره عدالت اجتماعی پرداخته و ابعاد عدالت اجتماعی را مورد بازخوانی قرار دادهایم. عدالت ساختاری، عدالت نهادی، عدالت فرهنگی، عدالت در برخورداری از امنیت اجتماعی، دریافت خدمات اجتماعی بهویژه در عرصههای بهداشت، سلامت و درمان، برخورداری از امکانات مناسب برای گذران اوقات فراغت در حوزههای جغرافیایی مختلف و برای گروههای سنی و جنسی متفاوت، تراکم جمعیتی در مناطق شهری، دسترسی به آب سالم، فضای سبز مناسب و استاندارد و اماکن ورزشی و تفریحی از آن جمله ابعاد عدالت اجتماعی است.
عدالت اجتماعی,عدالت ساختاری,عدالت نهادی,عدالت فرهنگی,سیدقطب
https://jiss.isca.ac.ir/article_65013.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_65013_590e80b63c27d08382d810553391376e.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
5
شماره 1 (پیاپی 17)
2017
06
22
استراتژی واسازی و امکان تحقق عدالت
82
105
FA
حمید
پارسانیا
دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
h.parsania@ut.ac.ir
نرگس
حافظیان
کارشناس ارشد فلسفه علوم اجتماعی دانشگاه تهران
hafezianf@yahoo.com
10.22081/jiss.2017.65014
با وجود اینکه واسازی غالباً به خنثیبودن و بیتفاوتی نسبت به ارزشهای اخلاقی متهم شده است، در این نوشتار که مطالعهای موردی درباره دیدگاه دریداست، شاهد خواهیم بود که چگونه دریدا واسازی را بهعنوان یک استراتژی ایجابی و هنجاری در تحقق عدالت تفسیر میکند. او اقتدار حکومتی را به دلیل خصوصیت دوگانه و متضادی که دارد، قابل واسازی میداند ولی از سوی دیگر، عدالت و ارزشهای اخلاقی عام و جهانشمول واسازیپذیر نیستند. همین واقعیت میتواند امکان بازطراحی و اصلاح قوانین موجود را در جهت تحقق عدالت به همراه داشته باشد. دریدا، از بازبینی جدّی سیستم قضایی بر مبنای تمایل برای یک «عدالت غیرممکن» سخن میگوید؛ عدالتی که فراسوی منطق حسابگرانه قانون باشد. بدینترتیب، واسازی صرفاً نظریهای راجع به متون فلسفی یا ادبی نیست که هیچ ارتباطی با واقعیتهای بیرونی نداشته باشد، بلکه رویکردی اخلاقی نسبت به جهان است که میتواند روش تفکر و زندگی اجتماعی ما را در قبال «دیگری» تغییر دهد.
واسازی,دریدا,عدالت,اقتدار قانون,اپوریا,بازنگری قوانین
https://jiss.isca.ac.ir/article_65014.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_65014_db9124310e4cca0d707480de56cbbc10.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
5
شماره 1 (پیاپی 17)
2017
06
22
بررسی گفتمان عدالت اجتماعی و موانع دستیابی به آن از نظر اساتید جامعهشناسی دانشگاههای دولتی شهر تهران
106
136
FA
زینب
اختری
کارشناسی ارشد جامعهشناسی دانشگاه شاهد تهران
zeinab_akhtari@yahoo.com
ابوالفضل
ذوالفقاری
استادیار جامعهشناسی و پژوهشگری اجتماعی دانشگاه شاهد
zolfaghariab@gmail.com
10.22081/jiss.2017.65015
عدالت، بهعنوان یک اصل اجتماعی، مفهومی دیرینه در نظام فکری و اجتماعی انسان بهشمار میآید. دیدگاههای لیبرالیستی، نئولیبرالیستی، سوسیالیستی، جان راولزی، جامعهگرایان و اسلامی از گفتمانهای مطرح درباره عدالت اجتماعی هستند. چگونگی برقراری عدالت اجتماعی در هر یک از این گفتمانها متفاوت میباشد. در جامعه ما نیز - علیرغم گذشت چند دهه از انقلاب - عدالت اجتماعی بهلحاظ مفهومی در میان اندیشمندان و متفکران جامعه دارای معانی متفاوتی است. در این مقاله، گفتمانهای عدالت اجتماعی از منظر اساتید جامعهشناسی دانشگاههای دولتی شهر تهران؛ یعنی دانشکدههای علوم اجتماعی دانشگاههای تهران، علامه طباطبایی، شاهد، تربیت مدرس، بهشتی، الزهراء و خوارزمی بررسی شده است. روش پژوهش حاضر، کیفی بوده و با روش تحلیل روایت و تکنیک مصاحبه حضوری انجام و برای انتخاب مصاحبهشوندگان (20 نفر) نیز از روش گلوله برفی استفاده شده است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که گفتمانهای راولزی و اسلامی در بین اساتید از اهمیت بیشتری برخوردارند. اینکه گفتمان عدالت اجتماعی اسلامی در کنار گفتمان عدالت راولزی آمده به دلیل برخی شباهتها میان ایندو گفتمان میباشد؛ گرچه در مبانی و محتوای مقولات مربوط به عدالت اجتماعی با هم تضادهایی نیز دارند.<br />اساتید جامعهشناسی، معتقدند برای برقراری عدالت اجتماعی و رسیدن به یک نظریه جامع، نیازمند الگویی متناسب با فرهنگ و بستر اجتماعی جامعه خود هستیم.
عدالت اجتماعی,تحلیل گفتمان,تحلیل روایت,اساتید جامعهشناسی
https://jiss.isca.ac.ir/article_65015.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_65015_e171f0ba55baea5590e4584864bfad04.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
5
شماره 1 (پیاپی 17)
2017
06
22
بررسی «فقر زنانه» در جامعه ایران با توجه به مؤلفههای عدالت اجتماعی در اسلام
137
162
FA
نرجس
رودگر
هیات علمی جامعه المصطفی العالمیه
n.roodgar@gmail.com
راضیه
میرعلی ملک
دانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب
rmiralimalek@gmail.com
10.22081/jiss.2017.65016
هر چند در تفسیر ماهیت و تشخیص مصادیق و معیارهای عدالت اجتماعی دیدگاههای مختلفی وجود دارد، اما این مهم همواره از بایستههای مشترک و آرمانهای مطلوب جوامع در طول تاریخ بوده است. اهمیت عدالت اجتماعی در اسلام تا بدانجاست که در آیات قرآن تحقق آن بهعنوان غایت ارسال رسل معرفی شده است؛ چراکه عدالت، بستر رشد انسانی و اخلاقی فرد و جامعه است و فقدان آن تأثیرات مخربی را بر تمام ساحات زندگی برجای میگذارد. عدالت اقتصادی از مهمترین شاخصههای عدالت اجتماعی است که فقدان آن سبب بروز فقر در اقشار جامعه میشود. فقر زنان بهمعنای افزایش زنان در ترکیب جمعیت فقیر یکی از مسائل پیشروی زنان در کشورهای در حال توسعه و حتی توسعهیافته میباشد که در سالهای اخیر رشد بسیاری نیز یافته است. در این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی، با ارائه تصویری از پدیده فقرزنانه در ایران و اشاره به اقدامات دولت در پیشگیری و درمان این مسئله، علل و عوامل آن مورد بررسی قرارگرفته و سپس وضعیت موجود را با توجه به مؤلفههای عدالت اجتماعی در اسلام مورد سنجش قرارداده و بهدنبال آن راهکارهایی برای حل مسئله ارائه گردیده است. بررسیها، نشان میدهد علیرغم وجود احکام مترقی اسلام، فقرزنانه در جامعه ایران در حال افزایش است که بخش مهمی از آن، ناشی از عدم اجرای عدالت اقتصادی مورد نظر اسلام نسبت به زنان است و نیز با اهدافی که اسلام از طریق اجرای عدالت در پی تحقق آنهاست، منافات دارد.
عدالت اجتماعی,فقرزنانه,اسلام,ایران
https://jiss.isca.ac.ir/article_65016.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_65016_9253bdedbd448e8644804415bea4f3e9.pdf