درآمدی بر روش‌شناسی کاربست نظریه‌های علوم اجتماعی در سیاست‌گذاری فرهنگی با مروری بر اصول و مبانی اندیشهٔ صدرایی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

میان نظریه و روش، یک بار در مقام تولید نظریه و بار دیگر در مقام کاربست آن، دو نقطه تماس متصور است. در مقام کاربست نظریه، یعنی شناخت و چاره‌جویی برای مسائل فرهنگی و اجتماعی جوامع (که تحت عنوان کارویژه سیاست‌گذاری فرهنگی معنا می‌یابد)، مراجعه به نظریه‌های علوم اجتماعی (به عنوان ظرفیت حوزه نظر) انکارناپذیر است. ترجمه و تدریس این نظریه‌ها در مراکز دانشگاهی کشور و به‌تبع آن کاربست آن‌ها در فرآیند مسئله‌شناسی، تصمیم‌گیری و اجرا، از واقعیت‌های امروز جامعه ما نیز هست. امّا در این رهگذر، مسئله این است که نظریه‌های علوم اجتماعی برون‌زا، غالباً برای حل مسائل جوامع مبدأ عرضه شده‌اند که با مسائل فرهنگی و اجتماعی جامعه ما ناهمگونی‌های (معرفتی و غیرمعرفتی) بسیاری دارند. بنابراین شایسته است شیوه برخورد و مواجهه با این نظریه‌ها، هوشمندانه باشد. مقاله حاضر، «شناخت چالش‌های مکاتب روشی موجود»، «اتکا به مبانی معرفتی درون‌زا» و «لحاظ نیازها و زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی درونی» را از الزامات این هوشمندی دانسته و تلاش کرده تا با بازخوانی اصول و مبانی اندیشهٔ صدرایی، خطوط راهنمایی را برای استفاده ازاین‌گونه نظریه‌ها در عرصه سیاست‌گذاری فرهنگی پیشنهاد نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An introduction to the methodology of applying social science theories in the cultural policy-making with an overview of principles and foundations of MollaSadra’s Thought

نویسنده [English]

  • Mohammad Reza Bahmani
چکیده [English]

There are two contact points envisaged between theory and method; one in the theorizing and the other one in the applying of that theory. For applying the theories, meaning understanding and solving social and cultural issues of societies (entitled cultural policy making), referring to theories of social sciences (as theoretical capacity) is undeniable. Translating and teaching these western theoriesin our country’s academic centers followed by applying them in the processes of problem recognition, decision making, and execution is one of the realities of our today’s society. But the issue in hand is that outside social sciences theories, are often presented for solving their own local problems and have much discrepancy (both cognitive and none cognitive) with our society’s cultural and social problems. So the method of facing these theories should be intelligent. This article explained three necessities of this intelligence including: “identifying the challenges of the present methodological schools”, “relying on theintrinsic cognitive foundations”, and “considering the local fields of cultural and social needs”. It also tries to reexamine the principles and foundations of MollaSadra’s thoughts and proposes some guidelines to utilize such theories in the realm of cultural policy making.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cultural policy-making
  • social sciences theories
  • method
  • Methodology
  • MollaSadra wisdom
  • applying of theories
  1. کتاب‌نامه
  2. ابراهیمی،مهدی (1389)، «اسلام و علم الاجتماع»، مجله زمانه، ش91 و  92(دوره جدید).
  3. ابراهیمی‌پور، قاسم و پارسانیا، حمید (1389)، «رابطه نظریه و مشاهده در علوم اجتماعی بر اساس حکمت صدرایی» ،مجله معرفت فرهنگی اجتماعی، تابستان 1389 - ش3
  1. اعرافی، علیرضا (1385)، «بهره‌گیری از روش‌شناسی تحول یافته اجتهادی، لازمه تولید علم دینی»، روش شناسی علوم انسانی، ش49.
  2. اله‌بداشتی، علی (1388)، «انسان‌شناسی ملاصدرا»،مجله پژوهش‌های فلسفی.- کلامی، ش‌9 و 10.
  3. امزیان، محمد (1380)، «روش‌تحقیق از اثبات‌گرایی تا هنجارگرایی»، ترجمه عبدالقادر سواری، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
  4. امین‌پور، فاطمه (1389)، «نقش قرآن در روش‌شناسی علوم اجتماعی»، دو فصلنامه پژوهش، ش4.
  5. ایلخانی، محمد(1388)، «سخنرانی دکتر محمد ایلخانی در سیزدهمین همایش بزرگداشت ملاصدرا»، خردنامه همشهری، ش32.
  6. پارسانیا، حمید(1385)، «چیستی و هستی جامعه از دیدگاه استاد مطهری»، فصلنامه علوم سیاسی، ش‌14.
  7. ـــــــــــــــــ (1390)، روش‌شناسی انتقادی حکمت صدرایی، انتشارات کتاب فردا.
  8. ـــــــــــــــــ (1391)، جهان‌های اجتماعی، انتشارات کتاب فردا
  9. ـــــــــــــــــ (1392)، «نظریه وفرهنگ»، فصلنامۀ راهبرد فرهنگ، ش‌23.
  10. پارسانیا، حمید و سلطانی، مهدی(1390)، «بازخوانی جهان‌های اجتماعی جامعه‌‌شناسی پدیده‌شناختی بر اساس حکمت متعالیه»، فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، ش9.
  11. جلائی‌پور،حمید رضا(1387)؛ «با نظریه‌های گوناگون جامعه‌شناسی چگونه روبرو شویم»، نامه علوم اجتماعی، مجلهمطالعات جامعه شناختی، ش33
  12. جوادی آملی، عبدالله(1389)، «حکمت عملی وامدار حکمت نظری»، خردنامه همشهری، ش‌50.
  13. خورشیدی، سعید(1390)، «صورت‌بندی نظریهٔ فرهنگ صدرایی (با الهام از دیدگاه‌های استاد حجت‌الاسلام پارسانیا»، معرفت فرهنگی اجتماعی،سال سوم؛ ش1
  14. خیری، حسن(1389)، «مقایسه پارادایم دینی (اسلامی) با پارادایم‌های اثباتی، تفسیری و انتقادی»، معرفت فرهنگی اجتماعی، ش 2.
  15. دانایی فرد، حسن(1387)، «روش‌شناسی عمومی نظریه‌پردازی»، فصلنامه روش‌شناسی ش‌58.
  16. ـــــــــــــــــ و بابایی مجرد، حسین، (1389)، «روش‌شناسی نظریه‌پردازی در حوزه علوم انسانی؛ تاملی بر رویکرد دانشمندان اسلامی»، معرفت فلسفی.
  17. دستغیب، عبدلعلی(1391)، «مصرف‌کننده نظریه‌های غربی شده‌ایم»، روزنامه جام جم، 17آبان 91.
  18. رحمتی، محمدصادق(1376)، «شناخت اجتماعی»، کیهان اندیشه، ش‌73.
  19. زیباکلام، سعید(1389)، «آیا علوم اجتماعی باید از ارزشهای علوم طبیعی تبعیت کند؟»، مجله نقدونظر، ش‌17.
  20. سوزنچی، حسین(1389)، «امکان علم دینی؛ بحثی در چالش‌های فلسفی اسلامی‌سازی علوم انسانی»، فصلنامه معرفت فرهنگی و اجتماعی ، ش4.
  21. سید امامی، کاووس(1384)، «گوناگونی روش‌شناختی در علوم اجتماعی»، ماهنامه اطلاعات سیاسی اقتصادی، ش‌221 و 222.
  22. شایان مهر، علیرضا(1380)، دایرةالمعارف تطبیقی علوم اجتماعی، نشر کیهان.
  23. شیروانی، علی(1387)، «تأملی در ویژگی‌های روش‌شناختی مکتب فلسفی صدرالمتالهین»، فصلنامه روش‌شناسی، ش‌56.
  24. صدرا، علیرضا(1387)، «روش‌شناسی حکمت متعالیه و تأثیر آن بر دانش سیاسی»، پگاه حوزه، ش‌231.
  25. عبدالکریمی، بیژن(1389)، جایگاه روش‌شناسی در علوم انسانی؛ تأملاتی در باب علوم انسانی اسلامی، (در نشستی با چندتن از پژوهش‌گران عرصه علوم انسانی در پژوهشگاه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)
  26. عبداللاوی، محمد(1382)، «روش‌شناسی علوم اجتماعی اسلامی:شاخص‌های معرفت‌شناختی و پاسخ جای‌گزین»، ترجمۀ اسماعیل اسفندیاری،فصلنامه حوزه و دانشگاه، ش‌35.
  27. فرامرز قراملکی، احد(1385)، «روش‌شناسی فلسفه صدرا»، خردنامه صدرا، ش‌43.
  28. فردید، سید احمد(1383)، مصاحبه: «دربارهٔ ذهنیت و عینیت: «سوژه و ابژه»، پژوهشگاه علوم  انسانی و مطالعات فرهنگی.
  29. لاکاتوش،ایمره(1388)، «نقدی بر فراروش شناسی»، ترجمۀ سعیدناجی، فصلنامه روش شناسی علوم انسانی، ش59.
  30. لیتل، دانیل(1373)، تبیین در علوم اجتماعی، ترجمهٔ عبدالکریم سروش، تهران: صراط.
  31. محمدرضایی، محمد (1384)، «ملاصدرا و اصالت وجود»، نشریه اندیشه‌های فلسفی، ش‌4.
  32. میرسپاه، علی‌اکبر، پارسانیا، حمید و پناهی(1388)، گفت‌وگو در موضوع بومی‌سازی جامعه‌شناسی.
  33. نصر، سید حسین،صدرالمتالهین شیرازی و حکمت متعالیه،ترجمهٔ حسین سوزنچی،(1382)، دفتر پژوهش و نشر سهروردی
  34. نورتا کوئرتج(2006)، ترجمهٔ یعقوب نعمتی وروجنی(1388)، فلسفه علوم اجتماعی.