2024-03-28T21:02:04Z
https://jiss.isca.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=4352
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1395
4
شماره 3 (پیاپی 15)
چیستی علوم اجتماعی
محمدکاظم
کریمی
مسأله اصلی این نوشتار، چیستی علوم اجتماعی است که خود ذاتاً پرسشی فلسفی است و مبانی و پیشفرضهای این علوم را پس از مدت زمان نسبتاً زیادی که از استقرار آنها در جامعه بشری سپری شده است، مورد بررسی قرار میدهد. برای این منظور سعی گردید با استفاده از روش توصیف و تحلیل، به مهمترین مشخصههای این علوم، زمینهها و شرایط پیدایش آنها اشاره و ضمن بیان و نقد منابع کسب معرفت در این علوم، به مبانی معرفتی و آسیبهای مترتب بر بهکارگیری آنها در جامعه اسلامی پرداخته شود. در پایان، بهسبب دغدغه دیندارانه نسبت به نحوه جریان این علوم در جامعه اسلامی، همنوا با تلاشهایی که در زمینه اسلامیسازی علوم انسانی در کشور بهوجود آمده است، به مخاطرات این علوم اشاره و راهکارهای برون رفت از بنبستهای آن بر اساس مبانی اندیشه اسلامی یادآوری خواهد شد.
علوم اجتماعی
پارادایم
مبانی معرفتی
فلسفه اجتماعی
علوم اجتماعی اسلامی
2016
12
21
6
39
https://jiss.isca.ac.ir/article_63938_577f29f4bcc5245d047e3a137530322c.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1395
4
شماره 3 (پیاپی 15)
نسبت فرد و جامعه در قرآن (با تأکید بر نظر علامه طباطبایی (ره) در تفسیر المیزان)
سیدحسین
فخرزارع
تصور فرد و جامعه بهطور مجزا، تصوری ناممکن است و ایندو عنصر در نسبت با همدیگر معنا میدهند؛ مقصود از بحث نسبت فرد و جامعه در رویکرد اجتماعی، پس از بحث اصالت یا عدم اصالت وجودی آن، میزان و نوع تأثیرگذاری جامعه در تکوین و تغییر شخصیت فرد و همچنین جهات و مقدار تأثیرگذاری فرد بر جامعه و نوع تعامل آنها میباشد.در این تعامل، هم فرد دارای کارکردها و قوای زیادی است و هم جامعه آثار زیادی را داراست. در پویشهای فلسفی - اجتماعی، هرچند تلاش زیادی برای تلفیق این دو عنصر انجام شده، اما چشماندازهای یکجانبهای وجود دارد که این توافقات را تهدید کرده است؛ اما در نگاهی رضایتبخش و با توجه به آیات قرآن سهم هر یک بهطور قابلقبولی در نظر گرفته شده که ما را از چشماندازهای افراطی دور میکند.در این نگاه، هم فرد نسبت به جامعه تکالیفی را ایفا میکند و هم جامعه وظایفی را نسبت به افراد عهدهدار است. قرآن، حق را آمیختهای از هر دو ویژگی فردی و اجتماعی میداند؛ از اینرو، نه فرد میتواند از تأثیرات زندگی اجتماعی خارج شود و آن را نادیده بگیرد و نه جامعه میتواند بیتوجه از عناصر خود باشد، ضمن اینکه قرآن بعد سومی را در کنار این دو بعد در نظر دارد و آن بعد الهی است؛ یعنی جهان هستی، چون دارای شعور و ادراک ویژهای است در برابر کردار و رفتار انسان بیتفاوت نیست و در مقابل کنشهای فردی و جمعی واکنش نشان میدهد. در این مقاله، این ابعاد از بحث با توجه به آیات قرآن و با تاکید بر تفسیر شریف المیزان، مورد بررسی قرار گرفته است.
فرد
جامعه
نسبت فرد و جامعه
قرآن
2016
12
21
40
67
https://jiss.isca.ac.ir/article_63939_7662352763ab64ad19685626eddeb576.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1395
4
شماره 3 (پیاپی 15)
رویکرد اجتهادی علامه شرفالدین و مسئله اتحاد جوامع اسلامی معاصر
سیدسجاد
ایزدهی
محمود
فلاح
یکی از مهمترین دغدغههای اندیشمندان معاصر اسلامی، ترسیم ارتباط بین دو متغیر اختلافات مذهبی و اتحاد اسلامی بوده است. استنباط ارائه شده از این دو متغیر در برخی موارد، جوامع اسلامی را با بحرانهای مختلفی مواجه کرده که افراط گراییهای مذهبی در دوره معاصر نمونه بارز آن است. اندیشه برخی علمای معاصر بهگونهای سامان یافته است تا علیرغم پذیرش اختلافات مذهبی به اتحاد جوامع اسلامی بهمثابه «امت» نیز آسیبی وارد نشود. یکی از این اندیشمندان معاصر، سیدعبدالحسین شرفالدین موسوی عاملی (۱۲۹۰-۱۳۷۷ق) است که بهعنوان یکی از منادیان بزرگ اتحاد اسلامی، اتّحاد میان مذاهب را نه بهمعنای مصالحه در باورهای مذهبی، بلکه بهمعنای همگرایی آن جوامع در برابر دشمنان اسلام، طرح میکند. علامه شرفالدین با بهکارگیری روش اجتهاد در دو عرصه اصول و مبانی دینی (فقه وفاق) و عرصه فروع دینی و تطبیق میان احکام فرعی دینی (فقه خلاف) درصدد ارائه این راهبرد است که عمده اصول دین، میان مذاهب اسلامی، مشترک بوده و آنها میتوانند با محوریّت این اصول، علیه دشمنان اسلام، متّحد شوند و اختلافهای موجود در دیدگاههای فقهی هرگاه بر اساس ضوابط اجتهاد، باشد، مورد احترام همه مذاهب است. تحلیل مسئله اختلافات مذهبی و ارتباط آن با اتحاد اسلامی در نظام اندیشگی علامه شرفالدین به نحوی قابل ارائه است که در مکانیزمی خاص، پذیرش اختلافات مذهبی میتواند محور اتّحاد و همگرایی جوامع اسلامی علیه دشمنان مشترک نیز باشد.
اجتهاد
اتّحاد جوامع اسلامی
فقه مقارن
جهان اسلام و شرفالدین
2016
12
21
68
88
https://jiss.isca.ac.ir/article_63940_7e0f7572940d665239f5ea549233f458.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1395
4
شماره 3 (پیاپی 15)
شناسایی مسائل اساسی تحکیم خانواده در ایران (با تاکید بر تغییرات ارزشی در آینده)
سید محمدحسین
هاشمیان
نعمت الله
کرم الهی
رحیم
کارگر
تحولات و تغییرات خانواده در ایران در سالهای اخیر، پیامدهای سوئی بر خانواده و جامعه خواهد داشت و به همیندلیل نیازمند سیاستگذاری فرهنگی مناسبی است که بتوان مواجهه درستی با آنها انجام داد و با چالشهای فرارو مقابله کرد. این مقاله در پی پاسخگویی به این سوال است که مسائل اساسی تحکیم خانواده در ایران - که میبایست در سیاستگذاریهای فرهنگی آنها را در اولویت قرار داد- کداماند؟ روش گردآوری اطلاعات، اسنادی و رسانهمحور و مبتنی بر نظرات کارشناسان و خبرگان است و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و اولویتگذاری مسائل، روش تاپسیس - از روشهای تصمیمگیری چند منظوره - است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که مهمترین مسائل آینده خانواده در ایران، بر محور ارزشها و تغییرات ارزشی است و به همین سبب سیاستهای فرهنگی تحکیم خانواده، میبایست ناظر به حل مسائل ارزشی و اخلاقی خانواده باشد.
تحکیم خانواده
سیاستگذاری فرهنگی
تغییرات ارزشی
مسائل اساسی خانواده
2016
12
21
89
112
https://jiss.isca.ac.ir/article_63941_f96b7115972fa5ff7c005e32e7d5818c.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1395
4
شماره 3 (پیاپی 15)
علامه طباطبایی و پرسش سکولاریزاسیون
احمدرضا
یزدانی مقدم
این مقاله گفتوگوی هانری کربن با علامه طباطبایی را بررسی و تحلیل کرده و در این راستا به دیگر آثار هانری کربن ارجاع داده و تحلیل مقایسهای آثار او را پی گرفته و برای اولینبار اهمیت دیدگاه هانری کربن درباره سکولاریزاسیون و تقدم او در طرح این مفهوم در ایران را مطرح کرده و ادعا میکند که پروژه هانری کربن راجع به این پرسش است که چرا و چگونه سکولاریزاسیون الهیاتی و فلسفی که در غرب رخ داد، در جهان تشیع و اسلام ایرانی روی نداد. هانری کربن، خواهان مقابله با سکولاریزاسیون و یاریجُستن از معارف شیعی و اسلام ایرانی در این مقابله است. علامه طباطبایی، راهحل معنوی و باطنی مدنظر کربن را تأیید میکند امّا به این مقدار بسنده نکرده و از سکولاریزاسیون خاصی در تاریخ اسلام یاد میکند که با نادیدهگرفتن یکی از مهمترین دستورات اجتماعی قرآن به انحطاط جوامع اسلامی انجامید و خود در پاسخ به پرسش سکولاریزاسیون طرح جامعی از برنامه اصلاحی اسلام ارائه میکند. چنانکه از مقاله حاضر بهدست خواهد آمد، فهم دیدگاه اندیشمندان ایرانی درباره سکولاریزاسیون، بدون فهم آثار کربن و پروژه او ناممکن و یا دستکم بسیار دشوار است.
علامه طباطبایی
هانری کربن
سکولاریزاسیون
عالم مثال
تفکر اجتماعی
2016
12
21
113
136
https://jiss.isca.ac.ir/article_63944_e1516f235564095d1bdfe7c6be64f3cd.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1395
4
شماره 3 (پیاپی 15)
تحلیل محتوای کیفی برنامههای اخلاقی رادیو معارف در انطباق با مبانی اخلاق اسلامی
سیدمحمدجواد
وزیری فرد
مصطفی
همدانی
تحقیق حاضر، به بررسی میزان انطباق برنامههای اخلاقی رادیو معارف با مبانی اخلاق اسلامی میپردازد. این تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی است و بر اساس تحلیل محتوای کیفی و مطالعه کتابخانهای و در چارچوب نظری مبانی اصول استنباط و اخلاق اسلامی، انجام گرفته است.نتایج تحقیق، گرچه در مجموع از انطباق خوب برنامههای اخلاقی رادیو معارف در نمونۀ منتخب، با مبانی اخلاق اسلامی حاکی است؛ اما برنامۀ «پرسش و پاسخ تربیتی» که با رویکرد مشاورهای به مباحث اخلاقی پرداخته است، دارای کمترین میزان انطباق با مبانی اخلاق اسلامی در بین مجموع برنامههای اخلاقی در این شبکه است. در برنامۀ «زمزمههای معرفت» که به سخنان استاد مصباح اختصاص دارد و برنامۀ «گنج سعادت» که بر اساس کتاب معراجالسعادة تولید شده است، هیچگونه ناسازگاری با مبانی و آموزههای اخلاق اسلامی یافت نشده است. همچنین دو مقولۀ «عدم انطباق حکمی» و «عدم روشمندی در اثبات دلالت نصوص»، دارای بیشترین موارد ناسازگاری در بین مقولات است.
اخلاق اسلامی
رادیو معارف
برنامههای اخلاقی رادیو معارف
تحلیل محتوای کیفی
2016
12
21
137
164
https://jiss.isca.ac.ir/article_63945_4224aec2fa10a7ed0368f8487b63d7db.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1395
4
شماره 3 (پیاپی 15)
بررسی تبرج در بین زنان متاهل شهر اهواز: یک پژوهش کیفی مبتنی بر نظریه دادهبنیاد
منصور
سودانی
رضا
خجسته مهر
سیدجلال
هاشمی
امین
بشکار
برای ادراک جایگاه مدل مشخص نظام سلامت عمل (عدم تبرج)، در یک سیستم بومی، توجه به مبانی بنیادی تفکر راهبردی واجد اهمیت است. از این منظر، تبیین «پارادایم» بهعنوان پیششرطی اساسی در سیر تفکر راهبردی و ارائه «دکترین تبرج»، از منظر چیستی، چرایی و چگونگی «تبرج» با انتقال پارادایمی رایج به پارادایم قرآنی برای طراحی استراتژیک، ضرورت مییابد.پژوهش حاضر با هدف بررسی «تبرج» در بین زنان متاهل شهر اهواز انجام شد. رویکرد این تحقیق، از نوع روششناسی کیفی میباشد و روش مردمنگاری برای انجام عملیات پژوهشی بهکار گرفته شد. روش نمونهگیری، از نوع کیفی- نظری است و با استفاده از شاخص اشباع نظری تعداد 24 نفر از میان زنان متاهل بهعنوان نمونه تحقیق، مورد مصاحبه قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از «نظریه زمینهای» انجام شد. در یافتههای اصلی این تحقیق، شامل: تغییرات اجتماعی و تولید مطالبات جدید، نگاه کالایی و سرمایهای به زنان، تمایل به متمایزسازی خود و هویت مستقل، مدلسازی و الگوسازی توسط رسانهها و هنرپیشهها، فردگرایی و لذتطلبی افراطی، کمرنگ شدن حیای قلبی، رفتاری و تقواگرایی، قلب مریض، تعارضات زناشویی، طلاق عاطفی و کاهش مهارت و فرصت گفتوگو و روابط عاطفی رودررو میباشد که میتوان تمامی مقولات را ذیل مقوله «قلب مریض»، قرار داد. به بیان دیگر، قلب مریض «مقوله هستهای» این نظریه زمینهای است.
تبرج
تقوا و حیای قلبی و رفتاری
قلب مریض
تفکر راهبردی
2016
12
21
165
193
https://jiss.isca.ac.ir/article_63947_82ebfaa63acc1dee453ac662c1b4a5d9.pdf