2024-03-29T03:14:22Z
https://jiss.isca.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=2
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1393
1
شماره 4(پیاپی 4)
درآمدی بر مفهوم فلسفۀ «فرهنگ و ارتباطات»
کریم
خان محمدی
با توجه به تمایز معنایی دو مفهوم «فرهنگ» و «ارتباطات» صورتبندی فلسفۀ «فرهنگ و ارتباطات»، بهعنوان فلسفۀ مضافِ بسیط، و دانش درجه اول، به فهم عمیق این موضوع میانرشتهای کمک به سزایی کرده و زمینه را برای مطالعات بعدی، با رویکرد اسلامی، برای دانشجویان، فراهم میکند. از آنجا که تاکنون در ادبیات علوم اجتماعی، فلسفه مفهوم ترکیبی «فرهنگ و ارتباطات» تنقیح نشده است، نگارنده در صدد است با عطف توجه به ادبیات موجود و با الهام از اندیشوران این حوزه، با معناکاوی دو مفهوم «فلسفۀ فرهنگ» و «فلسفۀ ارتباطات»، بهعنوان فلسفه مضاف بسیط، فلسفه مفهوم اعتباری «فرهنگ و ارتباطات» را، بازسازی نماید. در این راستا، با تحلیل و نسبت سنجی دو مفهوم «فرهنگ» و «ارتباطات»، در راستای کشف ربط منطقی میان دو مفهوم، «فلسفه فرهنگ و ارتباطات»، بهعنوان «مطالعه فرانگر و عقلانی احکام کلی فرهنگ و ارتباطات، در سطوح هستی شناختی، معرفت شناختی، و روش شناختی» تعریف شده است.
فلسفه مضاف
فلسفه فرهنگ
فلسفه ارتباطات
فلسفه فرهنگ و ارتباطات
2014
03
21
2
25
https://jiss.isca.ac.ir/article_4_fce9c50cf4752dc41ac9a9e8c3fb0f47.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1393
1
شماره 4(پیاپی 4)
بررسی تاریخی چگونگی تطور معنایی مفهوم «ملّت» از فهم دینی به درک تجددی در آستانۀ نهضت مشروطه
حسین
کچویان
قاسم
زائری
این مقاله به بررسی چگونگی تحول معنایی مفهوم «ملت» در آغاز آشنایی ایرانیان با منظومۀ فکری تجدد میپردازد. «ملت» در متون و ادبیات سنتی بهمعنای «دین» و مذهب است، اما در آغاز آشنایی ایرانیان با تجدد، جایگزین مفهوم «nation» به معنای اصالت ارادۀ افراد خودآگاه دارای حقّ شد که اساساً مفهومی غیردینی و حتّی ضدّدینی است. مقاله نشان میدهد که سه عامل اصلی زمینهساز این جایگزینی بودهاند: نخست رخدادهای سیاسی و اجتماعی شتابان میانۀ دورۀ قاجار که سبب شد «ملت» افزون بر دین، بر علمای دینی و پیروان دین نیز اطلاق شود و در نتیجۀ پیوند خوردن با دینداران بهجای دین، یک گام به مفهوم تجددی فردمحور nation نزدیک شود؛ دوم، نظر گروهی از روشنفکران نخستین مبنی بر این که اگر اندیشههای جدید در قالب مفاهیم دینی و سنتیِ مورد پذیرش جامعۀ مذهبی ایران مطرح شود با مقاومت کمتری روبهرو شده و راه گسترش تجدد هموارتر خواهد شد. از اینرو، آگاهانه بر مفهوم «ملت» تأکید شد؛ زیرا برای ذهن ایرانیان آشنا و مأنوس بود؛ و سوم حضور فراگیر گروههای مختلف نخبگان ایرانی در امپراتوری عثمانی که در کشمکش با اندیشۀ جدید nationalism قرار داشت و بهویژه «نظام ملت» آن در حال تحول به «ملت عثمانی» و «ملت اسلام» و «ملت توران» و «ملت ترک» بود. ادبیات مفهومی و شیوههای بیانی نخبگان عثمانی در عصر تنظیمات به فضای عمومی ایران وارد شد. برای انجام این تحقیق از اسناد و متون تاریخی، اشعار و فتاوا و رسالههای دورۀ میانی قاجاریه استفاده شده است.
ملت
نظام ملت
عصر تنظیمات
عثمانی
ملتگرایی
قاجاریه
تجدد
مشروطه
2014
03
21
26
54
https://jiss.isca.ac.ir/article_5_9f3e1c66f5b17082e4f3f9ff41c70cd6.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1393
1
شماره 4(پیاپی 4)
رابطۀ سطح زندگی و انحرافات اجتماعی در آیات و روایات اسلامی
سیدحسین
فخر زارع
از جمله مسائل مهم در جامعۀ بشری که به طور گریزناپذیر، آگاهانه یا ناخودآگاه، جامعه را با تمایزپذیری و ایجاد طبقۀ اجتماعی روبهرو میکند، سطح معیشت زندگی و میزان بهرهمندی از منابع و برآوردهشدن نیازهای اولیۀ زندگی است. رابطۀ این مسئله با بروز کجروی در جامعه، از جمله مباحثی است که ذهن متفکران را به خود مشغول ساخته و بسیاری دستکم بخشی از انحرافات اجتماعی را برآیندی از وجود فقر در جامعه میدانند. گرچه این برداشت در بارۀ پدیدۀ شوم فقر و رابطۀ آن با پیدایش و رشد کجروی، چندان به دور از واقعیت نیست، اما بسیاری از انحرافات، از ساخت روابط نابرابر در جامعه سرچشمه میگیرد و نیز نتیجۀ رفتار صاحبان ثروت و قدرت است که بهسبب در دست داشتن ابزار نفوذ، توانایی لاپوشانی کجرویهای خود را دارند. در این مقاله پس از بازکاوی مفاهیم کلیدی، روایاتِ مرتبط با فقر و غنا با استفاده از نظریههای مختلف در باب انحرافات اجتماعی، زمینهها و بسترها و علل بروز و پیدایش انحرافات در جامعه مد نظر قرار گرفته و در نهایت، پویشی منطقی در رابطۀ میزان کجرویها با سطح بهرهمندی از منابع، در این باب، انجام شده است. مسئلۀ فقر و نابرابری و ارتباط آن با پدیداری انحرافات اجتماعی اگرچه در نظریههای مختلفی همچون نگرشهای فردگرایانه و یا ساختگرایانه مورد تحلیل قرار گرفته، اما تلاش شده تا نگاه رضایتبخش به آن که فارغ از نگاههای دوآلیستی است، با توجه به آیات و روایات در این مقاله مورد توجه قرار گیرد.
فقر
غنا
سطح زندگی
تمایز اجتماعی
عدالت
انحرافات اجتماعی
2014
03
21
55
76
https://jiss.isca.ac.ir/article_6_2073e0890db2c47e52363f101a2eec3c.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1393
1
شماره 4(پیاپی 4)
بررسی کارکردهای خانواده در شکلگیری سبک زندگی اسلامی
محمد
علینی
در پژوهش حاضر کارکردهای خانواده در سه بخش کارکردهای زیستی ـ روانی، کارکردهای تربیتیـ اجتماعی و کارکردهای مراقبتیـ حمایتی و کنترلی بررسی شده است. توجه عمیق به آموزههای اسلام در مورد هر یک از کارکردهای خانواده و عمل به دستورات خداوند و پیروی از سیره و سنت معصومین (ع)، زیست مؤمنانهای را سبب میشود که نهتنها در باورها و اندیشهها، بلکه در کردار و رفتار انسانها در زندگی روزمرّهشان متبلور میشود. تجلی این تأثیرپذیری از چنین آموزههایی بر کارکردهای خانواده، به شکلگیری سبک زندگی اسلامی در عرصههای گوناگون و در نهایت، به توجیه و تفسیر هویّت فردی و جمعی آنان میانجامد. این پژوهش با بهرهگیری از روش اسنادی و کتابخانهای در صدد نشاندادن این نکته است که خانواده بهعنوان کوچکترین و مهمترین نهاد اجتماعی میتواند - با عنایت به کارکردهای آن بر اساس آموزههای اسلامی ـ زمینهساز شکلگیری سبک زندگی اسلامی و هویتساز باشد. در نتیجه چنین امری میتوان به جامعهای رو به پیشرفت و توسعه نایل آمد که برکات و ثمرات آن، یکایک افراد جامعه، نهادها، گروهها و ساختارهای اجتماعی را در بر خواهد گرفت.
خانواده
کارکردهای خانواده
کارکردهای زیستیـ روانی
کارکردهای تربیتیـ اجتماعی
سبک زندگی اسلامی
2014
03
21
77
107
https://jiss.isca.ac.ir/article_7_ab7fdcfb8a87d4c026a2bcab3ad18d8f.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1393
1
شماره 4(پیاپی 4)
روابط همسایگی در سبک زندگی اسلامی
سیف الله
قنبری نیک
اسلام تنها دین و آیینی است که به درستی بنای دعوت خود را بر اجتماع استوار کرده و بهلحاظ مدنیالطبع بودن انسان، امر اجتماع را در هیچ یک از شئون رها نکرده است. زندگی اجتماعی انسان در اشکال گوناگون تبلور مییابد. بیتردید، پس از خانواده که اساسیترین واحد اجتماعی بهشمار میرود، همسایگان که در قالب یک محله شکل میگیرند، مهمترین تشکیلات جامعه انسانیاند که در کنار انسجام و وحدتی که دارند، تعاملات و معاشرتهای اجتماعی تاثیرگذاری با هم دارند که زمینه ساز شکلگیری یک الگوی فرهنگی و زیستی متناسب با هویت جمعی خوداند. بحث همسایه و همسایگی، همواره از مباحث مهم مورد توجه ادیان، اندیشمندان اجتماعی و علمای علم اخلاق بوده است، تا آنجا که در الگوی اسلامی، روابط و حقوق همسایگی، پس از پرستش خداوند و نیکی به والدین، مورد تاکید قرار گرفته و حتی برای کافران حق همسایگی برشمرده شده است. در نوشتار حاضر با عنایت به مباحث امروزی در باب الگوهای زندگی اجتماعی، نخست، بهاجمال، سبک زندگی مورد بحث قرار گرفته و سپس با بهرهگیری از روش اِسنادی، تلاش شده تا آموزههای دینی متناسب با موضوع، بررسی شود و با استخراج مفاهیم و محورهای شاخص در باب روابط و حقوق همسایگی، گامی در راستای ترسیم الگوی روابط همسایگی - بر اساس دیدگاه اسلام - برداشته شود.
اسلام
زندگی اجتماعی
سبک زندگی
سبک زندگی اسلامی
روابط همسایگی
2014
03
21
108
137
https://jiss.isca.ac.ir/article_8_94aa6ae7f58347b92e5f2b5dba855d0e.pdf
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2345-5586
1393
1
شماره 4(پیاپی 4)
ضرورت وحی از دیدگاه علامه طباطبایی با رویکرد نیاز اجتماعی
حمیدرضا
سروریان
قادر
فقیهی
مریم
قلی پور
فیلسوفان اسلامی با رهیافت اجتماعی به اثبات ضرورت وحی پرداختهاند. علامه طباطبایی نیز در این زمینه، با تأثیرپذیری از فیلسوفان پیش از خود با نوآوری و افزون مقدماتی به تبیین نوینی از برهان بر «ضرورت نیاز به وحی» پرداخته است. ایشان در برخی از مقدمات برهان (اصل ضرورت اجتماع، بروز اختلاف و ضرروت قانون) پیرو فیلسوفان پیش از خود بوده است با این تفاوت که وی اساس قانون را ایمان و اخلاق فاضله دانسته و رعایت قانون را تنها به نظم و عدالت اجتماعی محدود نمیکند، بلکه به کمالات اخروی نیز تعمیمداده که بدون آن رسیدن به سعادت حقیقی ممکن نیست؛ سه اصل (هدایت تکوینی، اصل استخدام و روشهای اعمال قانون) به شیوههای استبدادی و اجتماعی و دینی و در نهایت پذیرش اعمال دینی، از نوآوریهای ایشان است.
ضرورت وحی
اجتماع
اصل استخدام
اختلاف
قانون
2014
03
21
138
153
https://jiss.isca.ac.ir/article_9_06c6c771c478c24851876443a74488fa.pdf