دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
1
شماره 1(پیاپی 1)
2013
06
22
جریانشناسی اجتماعی- سیاسی روحانیت
4
25
FA
سید حسین
فخر زارع
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
faryadfakhr@gmail.com
درک صحیح از تحولات سیاسی- اجتماعی ایران از جمله نیازهای مبرم نسل کنونی است، این مقصد زمانی که با پیوندهای دینی آحاد جامعه همافق شود ضرورتی دوچندان مییابد. از آنجا که در دوران شکوهمند انقلاب اسلامی، روحانیت ایران به عنوان یکی از اقشار متخصص و معمار جامعه در زمینههای دینی، علمی، سیاسی و اجتماعی قلمداد میشوند، بیشک جریانهای فکری درون این سازمان که در سرنوشت نظام سیاسی اجتماعی نقشآفرین بوده، موجب شناخت صحیحتری نسبت به مسائل مختلف جامعه و نوع مواجهه با رخدادهای علمی، سیاسی و اجتماعی خواهد شد. اگرچه شناخت دقیق و روایت واقعبینانه از این جریانهای فکری بهطور دقیق و کامل میسر نیست؛ زیرا این جریانها دارای اصول مکتوبی نیستند که بتوان به توصیف کامل آنها پرداخت، بلکه فرایندی هستند که در برابر تحولات و رویدادهای گوناگون عکسالعمل نشان دادهاند. البته، با قدری تسامح میتوان جریانهای فکری روحانیت کنونی در حوزههای علمیۀ ایران را از زاویههای مختلفی گونهشناسی کرد. این مقاله جریانهای مزبور را از پنج منظر مورد بررسی قرار داده است که هر یک از منظرها خود دارای تکثرهای گوناگونیاند. لازم به ذکر است به جهت روشن نبودن دقیق تمامی زوایای جریانهای برشمرده شده در مقاله، و همچنین جهت رعایت اختصار، از ذکر نام افراد فعال در هر یک از جریانها خودداری شده و تنها به توصیف اصول فکری و رویکردهای اساسی آنها بسنده شده است.
جریانشناسی,روحانی,روحانیت,تکثرها,حوزههای علمیه
https://jiss.isca.ac.ir/article_31.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_31_63fcde15abeb40551baf6afa57e4c237.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
1
شماره 1(پیاپی 1)
2013
06
22
ارائه چارچوبی اسلامی برا ی سلامت روابط جنسیتی دختران
26
51
FA
حسین
سوزنچی
عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع)
hsouzanchi@yahoo.com
رابطۀ (خارج از عرف) دختران و پسران، از معضلاتی است که در جامعۀ ما رو به فزونی است. بیداری غریزۀ جنسی همراه با شدّت یافتن تحریکات جنسی در جامعه، توصیه به حرمت روابط آزاد را تااندازهای بیاثر کرده و فاصلۀ میان بلوغ جنسی و بلوغ اجتماعی، تعجیل در ازدواج و تشکیل خانواده را ناممکن ساخته است. رابطههایی از این دست، در فرهنگ غرب، عادی و بلکه مطلوب قلمداد میشود، اما در جامعۀ اسلامی، بحرانی است که باید چاره شود. از راهکارهایی که گاه پیشنهاد میشود، ازدواج موقت است؛ اما غالباً تنها از زاویۀ رفع نیاز پسران بدان توجه میشود؛ در حالی که باید به نیازها و مشکلات دختران نیز در این مسئله توجه شود. مسئلۀ مقاله حاضر این است که چه شیوهای برای مدیریت نیاز جنسی دختران در شرایط کنونی میتوان پیشنهاد کرد و ازدواج موقت در این میان چه جایگاهی دارد؟ این مقاله میکوشد با تکیه بر خط مشی «مسئولکردن جوانان در قبال رفتارهای خود با جنس مخالف»، نشان دهد که چگونه میتوان این رفتارها را با تصویری جدید، منضبط و مشروع، تا آنجا که ممکن است تحت مدیریت خانوادهها قرار داد؛ و افزون بر کنترل و سالمسازی روابط جنسی دختران و پسران، نگرانیهای جامعه در زمینه ترویج این مسئله را رفع کرد.
دوستی,دختر,دوستپسر,نوجوان,جوان,رابطۀ جنسی,ازدواج موقت
https://jiss.isca.ac.ir/article_32.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_32_108e9ad4b878592cd7ceb207cf54245b.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
1
شماره 1(پیاپی 1)
2013
06
22
روششناسی اندیشه اجتماعی ابن رشد
52
85
FA
حمید
پارسانیا
0000-0002-2424-2931
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم
h.parsania@bou.ac.ir
میثم
واثقی
کارشناسی ارشد فلسفه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم
vatheqi590@gmail.com
مقاله حاضر به «روششناسی اندیشه اجتماعی ابن رشد» میپردازد. ابن رشد از فیلسوفان متعلق به غرب عالم اسلام و شارح آثار ارسطو است. روششناسی او متفاوت با فیلسوفان شرق عالم اسلام، مانند ابنسیناست. تربیت در خانوادهای اهل علم و تصدی جایگاههای مهم حکومتی، از عواملی هستند که زمینه را برای ارتقای علمی و ترویج اندیشه در رویارویی با مسائل مطروحه در آن زمان برای او فراهم آوردند. باور به توحید و نبوت در کنار غایتگرایی و همچنین اعتقاد به عقل و وحی به عنوان - دو منبع معرفتی مهم - مبانیای هستند که بر روش و اندیشه او تأثیرگذار بودهاند. تأویل، برهان و روش انتقادی، دلالتهای روششناختی ابن رشد است که به آنها ملتزم بوده و در اندیشه اجتماعی خود بر اساس آنها مشی نموده است. تلفیق میان دین و فلسفه و ترسیم مدینه فاضله مسائلی پیش روی ابن رشد بوده که با روشهای مذکور به آنها پاسخ گفته است.
روششناسی,ابن رشد,عقل,وحی,برهان,تأویل,مدینه فاضله
https://jiss.isca.ac.ir/article_33.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_33_29a3d5385b79f95a45780a0b02d997f8.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
1
شماره 1(پیاپی 1)
2013
06
22
تبیین و نقد الگوی توسعه انسانی
86
114
FA
ناصر
جهانیان
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
nhj1337@yahoo.com
الگوی توسعه انسانی علیرغم ظاهر زیبا و فریبندهاش فاقد محتوا و کمال لازم برای کشورهای در حال توسعه است. محتوای «توسعۀ انسانی متعارف» سکولار است، یعنی، نسبت به دین و ارزشهای دینی بیتفاوت است. اگر جامعه دیندار باشد، محتوای توسعه نیز تا حدودی دینی خواهد شد، اما سیستم و نهادهای اصلی این جامعه همچنان غیردینی خواهد بود. توسعۀ انسانی مانند دیگر رویکردهای کنونی توسعه به علل بنیادین و عوامل اصلی و مستقیم توسعه توجه کافی ندارد، و مسألۀ توسعهنیافتگی را تحلیل نمیکند، در حالیکه مشکل اصلی در همین نقطه میباشد. اگر آسیبشناسی درستی از عقبماندگی کشورها نداشته باشیم و فقط به آرزوها و بسط خواست انسان در مسیر توسعه تکیه کنیم مسأله حل نمیشود. این تحقیقی اکتشافی است و پرسش اصلی این است که چرا الگوی توسعۀ انسانی توانمندی لازم را برای حلّ مشکلات کشورهای در حال توسعه بهویژه کشورهای اسلامی ندارد؟ روش تحقیق در مرحلۀ گردآوری اطلاعات اسنادی یا کتابخانهای است و در مباحث توسعه به روش تحلیلی عمل شده است. بخشهای اصلی مقاله دربارۀ چیستی، چرایی، چگونگی توسعۀ انسانی، و چرایی عدم توانمندی الگوی توسعۀ انسانی میباشد. یافتههای تحقیق نشان میدهد که این الگو تفاوتی میان حق و باطل قائل نیست و شاخص توسعۀ انسانی فاقد تشخیص کشورهای فاسد، ستمگر و وابسته از کشورهای سالم، عادل و مستقل میباشد.
توسعۀ انسانی,الگوی توسعۀ انسانی,کشورهای در حال توسعه,کشورهای اسلامی,شاخص توسعه
https://jiss.isca.ac.ir/article_34.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_34_d0def2ebde60baf2c46c6f6b74ce23dd.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
1
شماره 1(پیاپی 1)
2013
06
22
چارچوبی انتقادی برای سیاستپژوهشی مسئله حجاب در جمهوری اسلامی ایران؛ منطبق بر نظریه و الگوی عرفیشدن جامعه ایران
115
135
FA
سید مجید
امامی
دانشجوی دکتری و مدرس فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع)
sm.emami@isu.ac.ir
مسئلۀ اصلی مقاله حاضر، کارکردها و کژ کارکردهای پیگیری یکی از ضرورتهای حکومت دینی است که از پیچیدهترین مسائل فرهنگی جهان معاصر - یعنی تمایز جنسیتی و بحران جنسی و هویتیابی بدن - بیبهره نیست. رویکرد نگارنده در این جامعه شناسی حجاب، بهکارگیری چارچوب نظری عرفی شدن بوده که خود باب مستوفایی از مباحث موافق و مخالف است، لیکن با پذیرش این اصل که حکومت اسلامی نمیتواند نسبت به احکام الاهی بیتفاوت باشد، در پنج محور به کژ کارکردها و پیامدهای محتمل و عملی اجرا و تحقق چنین امری پرداخته شده تا توجه سیاستگذاران و مجریان فرهنگی اجتماعی را بار دیگر به معادلات پیچیدۀ دین و فرهنگ جلب کرده باشد و البته، فرایندهای پیشگیرانه، بازاندیشانه و حفاظتی را به مجموع راهبردهای ارتقا و بهسازی حجاب و آراستگی بیفزاید. روش پژوهش، تحلیلی و توصیفی است و از اسناد، اخبار و مشاهدات میدانی و سیاستی، در کنار منابع اولیه بهره برده شده است. در ضمن، این مقاله دربردارندۀ طبقه بندی توصیفیای از راهبردها و تحلیلی محیطی از رویارویی نظام با مسئله بدحجابی میباشد.
حجاب,بدحجابی,عرفی شدن دین,عرفی شدن جامعه,راهبردهای بهسازی و ارتقاء حجاب
https://jiss.isca.ac.ir/article_35.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_35_199300310f62a5c41b7c489bef9ee39c.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
1
شماره 1(پیاپی 1)
2013
06
22
درآمدی بر صورتبندی «جایگاه مسجد در سیاستهای جمهوری اسلامی ایران»، بر پایۀ تطورات کارکردی مساجد در گذر تاریخ
136
166
FA
محسن
لب خندق
دانشجوی دکترای فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم(ع)
labkhandagh@gmail.com
سیدمحمدحسین
هاشمیان
عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع)
hashemi1401@gmail.com
مسجد، بهعنوان اصیلترین نهاد فرهنگی برخاسته از اندیشۀ دینی، ظرفیتهای نهفتۀ فراوانی برای نقشآفرینی در حیات فرهنگی جامعۀ اسلامی دارد. مساجد مانند هر پدیدۀ دیگر، تنها در صورت سیاستگذاری و مدیریت صحیح میتوانند نقش خود را به بهترین وجه در مناسبات مختلف جامعه ایفا کنند. یکی از ابعاد مهم سیاستگذاری و مدیریت مساجد، توجه به ابعاد کارکردی این نهاد مقدس است. در این مقاله، با بررسی منابع تاریخی و دینی، ده کارکرد برای مساجد در جامعۀ اسلامی شناسایی و احصاء شده و سیر تطورات این کارکردها در چهار دوره مورد بررسی قرار گرفته است: 1) دوران صدر اسلام: دورۀ شکوفایی و بالندگی مسجد؛ 2) دوران فتوحات و آغاز ارتباط مسلمانان با دیگر تمدنها: دورۀ آغاز افول و انحراف مسجد از جایگاه دینی خود؛ 3) دوران پس از فتوحات تا آغاز جنبشهای سیاسی دینی: دورۀ رکود مسجد و تقلیل کارکردی آن؛ 4) دوران جنبشهای سیاسی امت اسلامی: دوران بازگشت به کارکردهای غیرفردی. در نهایت، نحوۀ پرداختن به این کارکردها در دورۀ پس از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون، مورد تحلیل و بازخوانی قرار گرفته است تا از این رهگذر بتوان به سیاستگذاری اعتلای جایگاه مسجد در جمهوری اسلامی ایران اندیشید.
مسجد,کارکردهای دینی مسجد,تطورات تاریخی,سیاستگذاری
https://jiss.isca.ac.ir/article_36.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_36_5fdf932fb985b912300b26046edab96f.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
1
شماره 1(پیاپی 1)
2013
06
22
بررسی انتقادی رویکرد تصویری به مناسک مذهبی و ارائه پیشنهادهای سیاستی (با تأکید بر برنامههای تلویزیون در ماه مبارک رمضان)
167
182
FA
فرشاد
مهدی پور
دانشجوی دکترای سیاستگذاری فرهنگی دانشگاه باقرالعلوم(ع)
f.mahdipour@gmail.com
بررسی و تحلیل رویکرد تصویری به مناسک مذهبی با تأکید بر ماه مبارک رمضان، بهعنوان یکی از طولانیترین ایام برای ارائه پیامهای مذهبی از طریق تلویزیون، موضوع اصلی مقاله حاضر است. این کارویژه، متأثر از تعاریف و امکانسنجی رابطۀ رسانه و دین، دارای اَشکال مختلفی از اِشکالات روشی یا مفهومی در فرآیند تولید محتواهای تصویری است. در این مقاله ضمن آنکه کوشش شده تا اصلیترین نکات ابهامزا در ذهن مدیران دستاندرکار تولید محتوای مذهبی مرور و تجربههای موفق یا ناموفق نیز بررسی و تحلیل شود و در نهایت پیشنهادهایی جهت بازخوانی تعریف رسانه و دین برای تسهیلِ بهرهگیری از این فنآوری در راستای اهداف جمهوری اسلامی ارائه گردد. تضاد دین و رسانه، تأکید بر امر گفتوگویی، تنظیم میزان استفاده از جذابیت، پرهیز از کثرتگرایی و ایجاد مناسک رسانهای از مباحثیاند که در این مقاله بررسی شدهاند.
تلویزیون,ماه رمضان,رسانه,دین,تکثرگرایی,مناسک رسانهای,سیاست رسانهای
https://jiss.isca.ac.ir/article_37.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_37_32a88380e556da92adb26540e8ec55a5.pdf