دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
6
شماره 4 (پیاپی 24)
2019
03
21
کارکرد مهدویت در ارائه الگوی سبک زندگی اسلامی
7
33
FA
محمدرضا
ضمیری
0000-0003-1261-941X
دانشیار دانشگاه پیام نور
mr.zamiri@pnu.ac.ir
رحیم
کارگر
0000-0001-5469-7307
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
r.karegar@isca.ac.ir
محمود
ملکیراد (نویسنده مسئول)
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
10.22081/jiss.2019.67068
سبک زندگی، بیانگر شیوه زندگی با تأثیرپذیری از باورها و ارزشها و نگرشهای انسان به جهان هستی است و بازتابدهنده گرایشها، تمایلات، رفتارها، عقاید و ارزشهای افراد است. از آنجاییکه باور به مهدویت، یکی از کلیدیترین آموزههای اسلامی و تبلور عینی دین اسلام است و همه ظرفیتهای اسلام بهصورت کامل در آن بروز دارد؛ میتواند در مبانی نظری و عملی و تبیین چگونگی و مدل سبک زندگی اسلامی، الگوهایی را ارائه کند. مهمترین این الگوها عبارتند از: 1. ارائه الگوی سبک زندگی مسالمتآمیز با پیروان ادیان و مذاهب از راه باور به منجی موعود و با تکیه بر باور مشترک بینالادیانی؛ 2. ارائه الگوی سبک زندگی مسالمتآمیز با پیروان مذاهب اسلامی بر محور باور به مهدویت اسلامی به وجود حجت خدا در زمین؛ 3. ارائه الگوی سبک زندگی شیعیان با همدیگر با محوریت باور به امامت و انتظار.<br /> این تحقیق با هدف نشاندادن نقش اندیشه مهدویت در ارائه الگو برای مدل سبک زندگی اسلامیِ جامعه عصر انتظار، با بهرهگیری از روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از رویکرد عقلی و نقلی بهصورت تؤامان انجام شده و روش گردآوری دادهها، کتابخانهای است. از نوآوریهای این تحقیق، تبیین الگویی نقش مهدویت در ارائه سبک زندگی و ترسیم نمودهای عینی و ظاهری الگوها در سبک زندگی است.
مهدویت,سبک زندگی,الگو,باورها,ارزشها,رفتارها
https://jiss.isca.ac.ir/article_67068.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_67068_c934e459deef6b20203292f59a373526.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
6
شماره 4 (پیاپی 24)
2019
03
21
مقایسه هستیشناسی ملاصدرا و روی بَسکار با تاکید بر نقش مفهوم «غیب»
34
56
FA
عماد
افروغ
استاد دانشگاه
emad_afrough@yahoo.com
فاطمه
عبداله آبادی کهن (نویسنده مسئول)
0000-0002-8095-2401
دانشجوی دکتری رشته فلسفه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم(ع) (نویسنده مسئول)
abdollahabady@bou.ac.ir
10.22081/jiss.2019.67069
رئالیسم انتقادی، نحلهی نسبتا نوظهوری است که دو ادعای مهم دارد: ابتدا، اینکه جهان خارج، مستقل از ما وجود دارد و دوم، اینکه معرفت به این جهان، آنگونه که هست، امکانپذیر است. روی بَسکار (Roy Bhaskar) - برجستهترین اندیشمند این جریان - در نظریهپردازیهای خود سهم بسیاری برای هستیشناسی قائل است. پرسش اولیه ایشان، این است که جهان چگونه باید باشد تا معرفت ما از آن ممکن شود؟ پاسخی که به این پرسش میدهد، هستیشناسی لایهبندیشدهای را در برابر دیدگان به تصویر میکشد که شامل سهلایه: تجربی، بالفعل و واقعی است. این نوع هستیشناسی، علاوه بر دیدگاه او در باب وجود ضرورت و مکانیسمهای علّی و نیز طرح مفهوم غیب در نظریهی دیالکتیک وی، شباهتهایی را با هستیشناسی تشکیکی ملاصدرا مبتنی بر اصالت وجود بهوجود میآورد و این سوال در ذهن ایجاد میشود که این دو هستیشناسی چه تفاوتهایی با یکدیگر دارند؟<br /> این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی، مقایسهای را بین هستیشناسی این دو متفکر انجام داده و نشان میدهد؛ اگرچه بَسکار در هستیشناسی لایهبندیشدهی خود با باور به وجود ضرورت و مکانیسمهای علّی از محسوسات فراتر رفته ولی هستیشناسی وی در نظام اندیشهی صدرایی در لایهی ماده بوده و قائل به امر مجرد نیست و مفهوم غیاب در هستیشناسی هر یک از این دو اندیشمند، اگرچه معنایی نزدیک پیدا میکند، ولی متفاوت است.
صدرا,بَسکار,هستیشناسی,رئالیسم انتقادی,غیاب
https://jiss.isca.ac.ir/article_67069.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_67069_2f0f162467686d89a91acdb51d12b748.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
6
شماره 4 (پیاپی 24)
2019
03
21
تصرف؛ الگوی مواجهه اصیل جمهوری اسلامی با تمدن غربی
57
78
FA
سید محمدحسین
متولی امامی
0000-0002-8905-0332
دانشجوی دکتری رشته جامعهشناسی (گرایش دانش اجتماعی مسلمین) موسسه آموزشی و پژوهشی امامخمینی(ره)
info@bineshetamadono.ir
10.22081/jiss.2019.67070
بیش از چند سده است که تمدن غرب، بهتدریج خود را بهصورت یک تمدن جهانی و همهگیر تبدیل کرده است و فرهنگ همه انسانها در شرق و غرب عالم را بهسوی یکسانسازی میبرد. انقلاب اسلامی، نویدگر امکان خروج از سلطه فرهنگی و تمدنی غرب بود و طلیعه ظهور تمدنی نوین و گشودگی تاریخی دیگر را نشان داد. خروج از وضع موجود و حرکت بهسوی تمدن نوین اسلامی، نیازمند تعیین موضعگیری در برابر تمدن موجود غربی است.<br /> نوشتار حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که «الگوی مواجهه جمهوری اسلامی در برابر تمدن غربی چیست؟». بر این اساس، با روش تحلیلی - انتقادی و با رویکرد اسنادی -کتابخانهای درصدد بررسی موضوع و دستیابی به پاسخ است. الگوهایی که در جهان اسلام، برای مواجهه با تمدن غربی توصیهشده، حداقل در چهار الگوی: «دفع حداکثری»، «پذیرش حداکثری»، «گزینش» و «تصرف» خلاصه میشود. بهنظر نگارنده، تصرف، تنهای الگوی اصیل مواجهه جمهوری اسلامی، بلکه دنیای اسلام در برابر تمدن غربی است.
تمدن نوین اسلامی,تمدن غرب,جمهوری اسلامی,تصرف,گزینش,دفع حداکثری غرب,پذیرش حداکثری غرب
https://jiss.isca.ac.ir/article_67070.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_67070_f73187d3ff1e8b984c8337218db49dfe.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
6
شماره 4 (پیاپی 24)
2019
03
21
دین در جامعۀ بازار
79
103
FA
یونس
نوربخش
0000-0001-9523-806X
دانشیار گروه جامعهشناسی دانشگاه تهران، رئیس کرسی یونسکو در سلامت اجتماعی و توسعه
ynourbakhsh@ut.ac.ir
مهدی
ابراهیمی (نویسنده مسئول)
0000-0002-7325-3338
دانشجوی دکتری جامعهشناسی (توسعۀ اجتماعی) دانشگاه تهران (نویسندۀ مسئول)
ebrahimi.mehdi@ut.ac.ir
10.22081/jiss.2019.67071
پرسش اصلی مقاله این است که در جامعۀ بازاریشدۀ معاصر، چه امکانهایی فراروی دین قرار دارد؟ بهعبارت دیگر، آیا دین در یک زمینۀ اجتماعی نولیبرال که ناظر به تسلط منطق و اقتصاد بازار بر همۀ قلمروهای اجتماعی است به شکل متفاوتی تنظیم میشود؟<br /> در این نوشتار، توصیفی – تحلیلی، برای بررسی اثرات نولیبرالیسم بر قلمرو دینی و واکنشهای دین به هجوم نیروهای بازار، از روش اسنادی استفاده شده است. نتایج نشان میدهد که در نظام اقتصادی و اجتماعی مبتنی بر منطق بازار آزاد، رابطۀ دین و دولت تغییر میکند و ممکن است دین، براساس تنظیمهای بازار، تغییر صورت پیدا کند. در سطح جهانی، برخی از امکانهای رابطۀ دین و نولیبرالیسم به این قرار است: بازشکلگیری دین از طریق مصرفگرایی، ابراز وجود کُنشگران (جنبشهای) دینی جدید یا نادیدهگرفتهشده؛ محافظهکار یا سنتگراشدن دین؛ تضعیف نقش انتقادی دین (خاصه از حیث ارائۀ نقد اخلاقی)؛ کالاییشدن انسان و تهیشدن جامعه از ارزشهای طبیعی و انسانی. در ایران نیز ترکیب نولیبرالیسم اقتصادی و محافظهکاری سیاسی از دوران پس از جنگ، تقلیل پدیدههای اجتماعی به الگوی خاصی از اقتصاد (رهاکردن امر اجتماعی) و دفاع از اقتصاد بازار در یک زمینۀ دینی - استفادۀ ابزاری از دین و استفادۀ انحصاری و رانتی از اقتصاد - نوعی بورژوازیِ جدید در جامعۀ ما پدید آورده است.
دین,بازار,جامعۀ بازار,نولیبرالیسم
https://jiss.isca.ac.ir/article_67071.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_67071_c62619da4fb7a78fa0b1cd174ac3c98e.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
6
شماره 4 (پیاپی 24)
2019
03
21
آسیبشناسی انگاره وجوب همگانی امر بهمعروف و نهی از منکر
104
128
FA
عبدالحسین
رضاییراد
0000-0001-7054-3850
دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه شهید چمران اهواز
ahrr39@scu.ac.ir
10.22081/jiss.2019.67072
«کنترل اجتماعی» و «نظارت اجتماعی» از ضرورتهای هر جامعه برای حفظ انسجام جامعه و محافظت از هنجارهای اجتماعی است که در تعالیم دینی نیز تحت عنوان «امر بهمعروف» و «نهی از منکر» مورد پذیرش و تاکید قرار گرفته است و در فقه اسلامی بهعنوان واجب کفایی مورد پذیرش بسیاری از محققان و عالمان قرار گرفته است؛ با این وجود، بسیاری از محققان کوشیدهاند برخی از مراحل این دو فریضه را وظیفهای همگانی مطرح کنند و عموم مردم را موظف به انجام آن نمایند.<br /> این مقاله بدون ورود به ادلهی فقهی، میکوشد با نگاهی به شواهد تاریخی و تجربیات اجرای این دو فریضه، پیامدهای اجتماعی همگانیشدن آنها را در سه عنوان زیر بررسی نماید:<br /> 1. شیوع سطحینگری و عوامزدگی 2. بینظمی و اختلال نظام 3. محددشدن دایرهی تاثیر.
امر بهمعروف,نهی از منکر,عوامزدگی,اختلال نظام
https://jiss.isca.ac.ir/article_67072.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_67072_add8c9c94f03761dca83d48f18bd1177.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
6
شماره 4 (پیاپی 24)
2019
03
21
عوامل موثر بر تحقق سبک زندگی اسلامی در خانواده از منظر فرهیختگان حوزه علمیه خواهران
129
144
FA
منصوره
زارعان
0000-0003-0824-9305
استادیار دانشگاه الزهرا(سلام الله علیه)
m.zarean@alzahra.ac.ir
نفیسه
فاضلیان (نویسنده مسئول)
دانشجوی دکتری مطالعات زنان دانشگاه ادیان و مذاهب (نویسنده مسئول)
n.fazeliyan@urd.ac.ir
10.22081/jiss.2019.67073
این پژوهش در پی شناسایی دیدگاه فرهیختگان (اساتید، مشاوران، مدیران و طلاب) حوزههای علمیه نسبت به عوامل مؤثر بر تحقق سبک زندگی اسلامی در خانواده است. برای مبانی نظری تحقیق، از دیدگاه جامعهشناسان و روانشناسان و نیز برخی از اندیشمندان اسلامی درباره سبک زندگی اسلامی استفاده شد. روش تحقیق، پیمایشی و جامعه آماری آن، فرهیختگان حوزههای علمیه سراسر کشور بوده که پرسشنامه از طریق آدرس الکترونیکی برای جامعه نمونه ارسال گردید. در نهایت دادههای بهدست آمده با استفاده از نرمافزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل توصیفی و استنباطی قرار گرفت.<br /> یافتهها نشان میدهد خانواده، بهعنوان موثرترین عامل برای رسیدن به سبک زندگی اسلامی است و عناصر دیگری مانند: روحانیت، مساجد و مراکز دینی، کتب و نشریات، نهادهای اجتماعی، ابزارهای جدید ارتباطی، هنرمندان، ورزشکاران، صداوسیما و نهادهای آموزشی در رتبههای بعدی قرار گرفتند.<br /> بنابراین در برنامهریزیهای تربیتی و فرهنگی، باید به ترتیب برای خانواده، روحانیت، مساجد و مراکز دینی بهعنوان موثرترین عوامل تاثیر گذار در تحقق سبک زندگی، توجه بیشتری انجام گیرد.
سبک زندگی اسلامی,خانواده,فرهیختگان حوزه علمیه خواهران,روحانیت,مسجد
https://jiss.isca.ac.ir/article_67073.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_67073_5c98ce2bb48702ade603182f56c488e2.pdf
دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
اسلام و مطالعات اجتماعی
2345-5586
2676-7783
6
شماره 4 (پیاپی 24)
2019
03
21
بررسی وضعیت دینداری دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی و رابطه آن با تابآوری (مطالعه موردی: مرکز پلدختر)
145
169
FA
اکرم
دستیاری (نویسنده مسئول)
0000-0001-8610-5441
عضو هیات علمی گروه مدیریت بازرگانی دانشگاه آزاد اسلامی مرکز پلدختر (نویسنده مسئول)
a.dastyari@ut.ac.ir
مسعود
بنافی
دانشجوی دکتری مدیریت دولتی دانشگاه تهران، پردیس فارابی
banafi@ut.ac.ir
10.22081/jiss.2019.67074
اکنون که دانشگاه آزاد اسلامی، چشمانداز سالهای آتی خود را معطوف به «حاکمیت اخلاق و معنویت»، «پایش و سالمسازی دانشگاه از آسیبهای اجتماعی» و «حفاظت از سرمایههای تمدنی و فرهنگی» کرده است، ضرورت اتخاذ گامهای عملی همسو با اهداف ذکر شده، با تاکید بر پیمایش و پایش محیط دانشگاهی، به شکل علمی و مستدل دوچندان مینماید.<br /> هدف این پژوهش، مطالعه وضعیت دینداری در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی، با تمرکز بر «دانشجویان مرد و زن دانشگاه آزاد اسلامی مرکز پلدختر» است. نتایج این پژوهش، رهنمودهای ارزشمندی را برای مدیران عالی استانی و کشوری و همچنین مدیران فرهنگی و اجتماعی دانشگاه، برای شناسایی وضعیت موجود و بهرهگیری از ابزارهای مناسب، برای رسیدن به اهداف مناسب فرهنگی طبق افق چشمانداز و سیاستهای کلان دانشگاه فراهم میآورد و از این جهت، پژوهشی ارزشمند است.<br /> در کنار این پژوهش، وضعیت تابآوری دانشجویان، اندازهگیری شده و رابطه بین آن و دینداری آنها مشخص گردید. این پژوهش، برای جمعآوری دادهها از پرسشنامه و برای تجزیه و تحلیل آنها، از روشهای تحلیل آماری تی - استودنت و پیرسون استفاده کرده است. نتایج نشان میدهد که دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی مرکز پلدختر از وضعیت مناسبی بهلحاظ دینداری و تابآوری برخوردارند و بین این دو متغیر، رابطه مثبت و معنیداری وجود دارد.
دینداری,تابآوری,دانشگاه آزاد اسلامی,دانشجویان
https://jiss.isca.ac.ir/article_67074.html
https://jiss.isca.ac.ir/article_67074_8bcef90e04959294ce29ef2f167bfc19.pdf