ORIGINAL_ARTICLE
دین و جامعه در چرخش زمانی معاصر؛ عصر بازگشت خدا
امروزه با تفوق مباحث هستیشناسی بر معرفتشناسی و طرح ناگذرایی وجودی، فرافعلیت و فرونکاستن واقعیت به فعلیت و حادثه قابلمشاهده و طرح لایهلایهبودن واقعیت، ناگزیر اعتراف به موجودی مطلق میشود که برخلاف مشروط و ممکنبودن هر شیئی، شرطِ بلاشرط و مطلقِ هر شرط و امکانی بهشمار میرود. لزوم توجیهپذیری مابعدالطبیعی آرمانهای بشری، زمینه مستعد تاریخی دین در پذیرش این آرمانها، توجه به رابطه مفهومی خدا و انسان و قابلیتهای او، به مثابه مبنای توجیهپذیری حقوق انسانی، توجه به حکایتگری و زبان گزارهای دین و معطوف به حقیقت و فرونکاهیدن دین به عرصه ایمان، تجربه دینی شخصی و گروهی و نیز محرومنکردن دین از عقلانیت داوری ـ که تنها با گفتوگوی دینی و گشودگی نسبت به نقد به دست میآید ـ توجه واقعگرایانه به حقایق تاریخی و کنارزدن پردههای واهی و القایی سکولاریسم و پیبردن به غفلتهای تاریخی و برملا شدن آثار منطقی و اجتماعی جریانات غیردینیِ انسانانگارانه و پَسامدرنیستی از نشانههایی هستند که فضا را برای «چرخش دینی» معاصر مهیا کردهاند.
https://jiss.isca.ac.ir/article_4408_0475330c740a69f69ab6a394d2a30e7d.pdf
2014-12-22
2
31
ناگذرایی وجودی
عقلانیت داوری
انسانانگاری
چرخش دینی
چرخشی معنوی
عماد
افروغ
emad_afrough@bou.ac.ir
1
استاد دانشگاه
AUTHOR
* قرآن کریم.
1
* نهجالبلاغه.
2
* نهجالفصاحه.
3
جوادی آملی، عبدالله (1375)، فلسفه حقوق بشر، قم: مرکز نشر اسراء.
4
Aram 1 (2007), For a Church Beyond its Walls. Antelias, Lebanon: Catholicos of Cilicia.
5
Pontfical Council for Justice and Peace (2004), Compendium of the Social Doctrine of the Church, Liberia Editrice Vaticana.
6
oger Trigg (2007), Religion in Public life. New York:Oxford.
7
Margaret s. Archer, Andrew Collier and Douglas V, Porpora (2004), Transcendence, Critical realism and God, London and New York: Routledge.
8
Roy Bhaskar (2000), From East to west, Odyssey of a Soul, New York: Routledge.
9
ORIGINAL_ARTICLE
ویژگیها و انواع سنتهای الهی در تدبیر جوامع
سنتهای اجتماعی، عبارتند از قوانین حقیقی یا تکوینی که ارتباط نفسالأمری حقائق را در جهان عینی نشان میدهند. سنت الهی در جامعه، رفتاری است که خداوند با اجتماعات بشری بر اساس حکمتِ خود، بهصورت ابتدایی یا مقابلهای انجام میدهد. این سنتها که بیانگر قانونمندی جامعه و تاریخ است، نشان از رابطهای تکوینی بین اعمال انسانی با عالم هستی است که منشأ آثاری وجودی برای انسانها خواهد بود. بازشناسی ویژگیهای سنتهای الهی و انواع آن، دغدغه اصلی این مقاله است تا نگاه جامعی را ترسیم کرده و فرصت تازهای را برای گفتوگو طرح تفصیلی درباره سنتها فراروی اندیشمندان خواهد گذاشت. انواع سنتهای الهی در جوامع را میتوان در سه دسته کلی: سنتهای مطلق، سنتهای مشروط به ایمان و سنتهای مشروط به کفر تقسیم کرد که هر یک از آنها، انواعی از سنتها را در بر میگیرد.
https://jiss.isca.ac.ir/article_4409_d6fe6e728ce7f0c2968d7a26109bc27a.pdf
2014-12-22
32
60
سنتهای اجتماعی
سنت الهی
جوامع
قانونمندی
نصرالله
آقاجانی
nasraqajani@bou.ac.ir
1
هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) و عضو انجمن مطالعات اجتماعی حوزه علمیه قم.
AUTHOR
* قرآن کریم.
1
* نهجالبلاغه.
2
* صحیفه سجادیه.
3
ابنمنظور، محمدبنمکرم (1408ق)، لسانالعرب، بیروت: دار احیاءالتراثالعربی.
4
بیرو، آلن (1375)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه: باقر ساروخانی، تهران: کیهان.
5
جمعی از نویسندگان (1363)، درآمدی بر جامعهشناسی اسلامی، قم: دفتر همکاری حوزه و دانشگاه.
6
الجواهری، ابنحماداسماعیل (1407ق)، صحاحاللغه، بیروت: دارالعلم للملایین، الطبعةالرابعة.
7
سبحانی، جعفر(1385)، فلسفه تاریخ، قم: انتشارات مؤسسه امام صادق.
8
صدر، سیدمحمدباقر (1369)، سنتهای اجتماعی و فلسفه تاریخ در مکتب قرآن، ترجمه: حسین منوچهری، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجا.
9
صدر، سیدمحمدباقر (1417ق)، سنتهای تاریخ در قرآن، ترجمه: سیدجمال موسوی اصفهانی، [بیجا]: انتشارات اسلامی.
10
طباطبایی، محمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیرالقرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم.
11
الطبرسی، فضلبنحسن (1372)، مجمعالبیان، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
12
طریحی، فخرالدینبنمحمد (1403ق)، مجمعالبحرین، بیروت: موسسه الوفاء.
13
کرمی، علی (1370)، ظهور و سقوط تمدنها از دیدگاه قرآن کریم، قم: نشر مرتضی.
14
محمدی گیلانی، محمد (1375)، قرآن و سنن الهی در اجتماع بشر، نشر: سایه، چاپ اول.
15
مصباح یزدی، محمدتقی (1372)، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، قم: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
16
مکارم شیرازی، ناصر (1377)، تفسیر نمونه، قم: دارالکتبالاسلامیه.
17
هیشور، محمد (1417)، سنن القرآن فی قیام الحضارات و سقوطها، قاهره: المعهد العالمی للفکر الاسلامی.
18
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل اجتماعی از اقتصاد مقاومتی بر اساس آموزههای قرآن
ماهیت و گفتمان نظام جمهوری اسلامی، الگوی اقتصاد مقاومتی را برای توسعه و پیشرفت ضروری مینماید. بدین منظور این نوشتار تلاش عرصههای مختلف زندگی فردی و اجتماعی را بر اساس این الگو مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و مبانی تقسیمبندی آن را مورد بررسی قرار دهد. قلمرو روشی مقاله مبتنی بر مختصات روش کیفی است که با استفاده از مکانیزم تئوری زمینهای تحلیل شده است. در این مسیر، زمینهها و موانع مؤثر بر شکلگیری اقتصاد مقاومتی، مورد کاوش قرار گرفته است. درباره زمینههای مؤثر بر شکلگیری اقتصاد مقاومتی بر سه عامل اساسی حمایتهای اجتماعی، امنیت و دانش تأکید شده است و آیات مناسب هر یک و زیرمجموعههای آن استقراء شده است. پس از ذکر زمینههای بسترهای مؤثر در شکلگیری اقتصاد مقاومتی، از موانع تحقق اقتصاد مقاومتی یاد شده است. این موانع بهطور کلی به دو دسته؛ حرامخواری: ربا، رشوه، زیادهخواهی در مصرف، ثروتاندوزی، اسراف، اتراف و نارسایی فرهنگی: وجود روحیۀ ناسپاسی، تکذیب رهبران دینی، بخل تقسیم میشوند.
https://jiss.isca.ac.ir/article_4410_96807f18b017990ca424c0a6605157ba.pdf
2014-12-22
61
85
اقتصادمقاومتی
زمینهها
حمایتاجتماعی
امنیت
دانش
نارسایی فرهنگی
سیدعلی نقی
ایازی
a.ayazi@isca.ac.ir
1
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
AUTHOR
* قرآن کریم.
1
آقایوسفی، علیرضا و دیگران (1388)، روانشناسی عمومی، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
2
تقیزاده داوری، محمود (1388)، مجموعه مقالات اجتماعی، قم: شیعهشناسی.
3
حرعاملی، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعه، ج 12، ص65.
4
حسینی همدانی، سید محمد حسین (1404 ق)، انوار درخشان، تهران: کتابفروشی لطفی.
5
رستگارخالد، امیر (1384)، در «گسترش نقش زنان در جهت حمایتهای شغلی ـ خانوادگی»، تهران: مجله جامعهشناسی ایران، ش4.
6
ریتزر، جورج (1382)، نظریههای جامعهشناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر علمی.
7
محمد پور، احمد(1389)، ضد روش، تهران: جامعهشناسان.
8
ORIGINAL_ARTICLE
رابطۀ التزام عملی به اعتقادات اسلامی و کیفیت زندگی و رضایت از زندگی «دانشجویان دختر مقطع کارشناسی دانشگاه پیام نور قم»
کیفیت و رضایت از زندگی همواره از مباحث چالشبرانگیز در حوزههای علوم اجتماعی و روانشناسی بودهاند و بحث از تأثیر التزام به اعتقادات دینی ـ اسلامی ـ در بهبود کیفی زندگی و ارتقای سطح سلامت روانی نیز به خصوص برای دینمداران و جوامع دینسالار مسئلهای قابل توجه است. هدف این پژوهش، بررسی رابطۀ التزام عملی به اعتقادات اسلامی و کیفیت زندگی و رضایت از آن است. جامعۀ آماری نیز دانشجویان دختر مقطع کارشناسی دانشگاه پیام نور شهر قم در سال تحصیلی 94ـ 1393 میباشند که. از میان آنها 240 نفر بهعنوان نمونه و به روش نمونهگیری تصادفی انتخاب شدهاند. ابزار آزمون و مطالعه تحلیلی، مقیاس خودسنجی التزام عملی به اعتقادات اسلامی، مقیاس پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی و برگه پرسشنامه رضایت از زندگی (SWLS) بوده است. طرح پژوهش نیز تحقیق غیرآزمایشی، از نوع همبستگی میباشد. تحلیل دادهها، با روشهای آماری ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی و با بهرهگیری از نرمافزار تحلیل دادههای آماری انجام گرفته است. تحلیل دادههای پژوهشی نشان از وجود رابطۀ مثبت و معناداری بین التزام عملی به اعتقادات اسلامی و کیفیت زندگی جامعۀ آماری است.
https://jiss.isca.ac.ir/article_4411_2b4535a702aeaac30bf9d220999a1ebf.pdf
2014-12-22
86
110
سلامت و بهداشت روانی
التزام عملی
اعتقادات اسلامی
کیفیت زندگی
رضایت از زندگی
زهرا
رمضان زداه بادله
ramzanzadeh1@gmail.com
1
کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی
LEAD_AUTHOR
سیدمحمد
حسینی سورکی
souraki1@gmail.com
2
دکترای فلسفه دانشگاه قم.
AUTHOR
* قرآن کریم.
1
* نهج البلاغه.
2
آذربایجانی، مسعود و مهدی موسوی اصل (1385)، درآمدی بر روانشناسی دین، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
3
آقاپور، اسلام و مهدیمصری (1390)، «بررسی اثر عوامل اجتماعی ـ فرهنگی برکیفیت زندگی گروهی از سربازان مبتنی بر آموزههای قرآنی»، در: قرآن و طب، ش9: 1ـ23.
4
افشاری، سمانه (1386)، بررسی رابطه بین حمایت اجتماعی ادراک شده، عزت نفس و عوامل شخصیتی با رضایتمندی از زندگی در دانشجویان شهر تهران، پایاننامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
5
اینگلهارت، رونالد (1373)، تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی، ترجمه: مریم وتر، تهران: انتشارات کویر.
6
حبیبوند، علی مراد (1387)، «رابطه جهتگیری مذهبی با اختلالاتروانی و پیشرفت تحصیلی»، در: مجله: روانشناسی و دین، ش3: 106ـ 79.
7
خیر، محمد و سیامک سامانی (1383)، «مقایسه سلامت روانی ـ اجتماعی، بهداشت روانی، رضایت از زندگی و همکاری بین مادران شاغل و خانهدار شهر شیراز»، در: کارگروه پژوهش آمار و فنآوری اطلاعات استان فارس.
8
شهیدی، مهوش (1387)، «مقایسه اثربخشی روش خندهدرمانی و ورزشدرمانی به شیوه گروهی در کاهش افسردگی و افزایش رضایت از زندگی زنان سالمند کانونهای جهاندیدگان شهر تهران»، در: پایاننامه دکتری، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
9
عبداللهپور، نازی و همکاران (1390)، «رابطه بین دینداری با رضایت از زندگی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی تبریز»، در: مجله تربیت اسلامی، ش (6) 1: 154ـ 141.
10
علیمحمدی، کاظم و مسعود جانبزرگی (1387)، «بررسی رابطه میان شادکامی با جهتگیری مذهبی و شادکامی روانشناختی و افسردگی در دانشپژوهان مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی قم در سال تحصیلی 86 ـ 1385»، در: مجله روانشناسی و دین: 131ـ 146.
11
کاظمیان مقدم، کبری و مهناز مهرابیزاده هنرمند (1388)، «مقایسه نگرش مذهبی و سلامت روانی دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهبهان»، در: روانشناسی و دین، ش6: 188ـ173.
12
11. کجباف، محمدباقر و همکاران (1390)، «رابطه سبک زندگی اسلامی با شادکامی در رضایت از زندگی دانشجویان شهر اصفهان» در: روانشناسی و دین، ش(4) 4: 74ـ 61.
13
کرمی، جهانگیر و همکاران (1385)، «بررسی روابط ساده و چندگانه ابعاد جهتگیری مذهبی با سلامت روانی در دانشجویان دانشگاه رازی کرمانشاه»، ش3: 31ـ52.
14
محمدی ریشهری، محمد (1375)، میزان الحکمه: اخلاقی، عقیدتی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، ادبی، تهران: دارالحدیث.
15
نجات، سحرناز و همکاران (1385)، «ترجمه و استانداردسازی پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت: روانسنجی گونۀ ایرانی«، در: فصلنامه دانشکدۀ بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، دورۀ چهارم، ش4: 12ـ1.
16
نصیری، حبیب الله (1385 )، «بررسی روایی و پایایی مقیاس کوتاه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت و تهیۀ نسخۀ ایرانی آن»، در: سومین سمینار سراسری بهداشت روانی دانشجویان، تهران: دانشگاه علم و صنعت.
17
نوذری، جمشید و یونس غلامی (1389)، «بررسی رابطۀ جهتگیری مذهبی و التزام عملی به اعتقادات اسلامی با سلامت روان دانشجویان»، در: مطالعات اسلام و روان شناسی، ش(4) 1: 42ـ 21.
18
نویدی، احمد و حسین عبداللهی (1380)، «بررسی رابطه بین افسردگی و التزام عملی به اعتقادات اسلامی در میان دانشآموزان دوره متوسطه شهر تهران»، در: مجله تعلیم و تربیت، ش(17) 1: 30ـ 9.
19
وست، ویلیام (1383)، روان درمانی و معنویت، ترجمه شهیدی، شهریار و سلطانعلی شیرافکن، تهران: انتشارات رشد.
20
یاسمینژاد، پریسا، سعیدیپور، بهمن و محسن گلمحمدیان (1389)، «درآمدی بر رابطۀ دین و معنویت با روانشناسی»، در: مجله قبسات، (15): 79ـ 112.
21
Bergan, Anne, and Jasmin Tahmeseb McConatha (2001), “Religiosity and Life Satisfaction”, Activities, Adaptation & Aging 24 (3) (February 2): 23–34.
22
Biswas-Diener, Robert, and Ed Diener (2009), “Making the Best of a Bad Situation: Satisfaction in the Slums of Calcutta.” In Culture and Well-Being, ed. Prof Ed Diener, 261–278. Social Indicators Research Series 38. Springer Netherlands.
23
Chumbler. (1996), “An Empirical Test of a Theory of Factors Affecting Life Satisfaction: Understanding the Role of Religious Experience” 24: 220–232.
24
Diener, Ed, Robert A. Emmons, Randy J. Larsen, and Sharon Griffin. (1985), “The Satisfaction With Life Scale.” Journal of Personality Assessment 49 (1): 71–75.
25
Ellison, C G. (1991), “Religious Involvement and Subjective Well-Being.” Journal of Health and Social Behavior 32 (1) (March): 80–99.
26
Ellison, Christopher G., David A. Gay, and Thomas A. Glass. (1989), “Does Religious Commitment Contribute to Individual Life Satisfaction?” Social Forces 68 (1) (September): 100.
27
Gordon, Phyllis A., David Feldman, Royda Crose, Eva Schoen, Gene Griffing, and Jui Shankar. (2002), “The Role of Religious Beliefs in Coping With Chronic Illness.” Counseling and Values 46 (3) (April 1): 162–174.
28
Metz, Thaddeus. (2013), “The Meaning of Life.” In The Stanford Encyclopedia of Philosophy, ed. Edward N. Zalta. Summer (2013), http://plato.stanford.edu/archives/ sum2013/entries/life-meaning/.
29
Null, T. W. G. (1998), “Development of the World Health Organization WHOQOL-BREF Quality of Life Assessment.” 28(03): 551–558.
30
Okulicz-Kozaryn, Adam. (2010), “Religiosity and Life Satisfaction across Nations.” Mental Health, Religion & Culture 13 (2) (March): 155–169.
31
Schapman, Ann M., and Heidi M. Inderbitzen-Nolan. (2002), “The Role of Religious Behaviour in Adolescent Depressive and Anxious Symptomatology.” Journal of Adolescence 25 (6): 631–643.
32
Skevington, S. M., M. Lotfy, and K. A. O’Connell. (2004), “The World Health Organization’s WHOQOL-BREF Quality of Life Assessment: Psychometric Properties and Results of the International Field Trial. A Report from the WHOQOL Group.” Quality of Life Research 13 (2): 299–310.
33
Theofilou, Paraskevi. (2013), “RETRACTED: Quality of Life: Definition and Measurement.” Europe’s Journal of Psychology 9 (1) (February 28): 150–162.
34
Yeung, W. J, and Y. Chan. (2007), “The Positive Effects of Religiousness on Mental Health” in Physically Vulnerable Populations: A Review on Recent Empirical Studies and Related Theories. 11 (2): 37–52.
35
ORIGINAL_ARTICLE
رهیافت اخلاقی به «بیتفاوتی» در روابط اجتماعی همسایگان
«بیتفاوتی» نسبت به دیگران بهخصوص همسایهها و بیاعتنایی به حوادث اجتماعی و سیاسی در جامعه از مسائلی است که امروزه با پیشرفت جوامع و توسعه شهرها و نیز دگرگونی ارزشها، دامنه آن گسترش یافته و بیشتر عرصههای زندگی مردم را تحت تأثیر خود قرار داده است. این نوشتار میکوشد با رهیافت اخلاقی و با روش اسنادی و تحلیل محتوا، ناروایی «بیتفاوتی» در روابط همسایگی را با بهرهگیری از آموزههای قرآن، حدیث و استدلالهای عقلی بازخوانی کرده و دلایلی را برای تقبیح رفتار «بیتفاوتی» ارائه کند تا زمینهای برای اصلاح رفتارهای اجتماعی همسایهها و فرصتی جهت ایجاد همدلی و همزبانی میان آنها، فراهم کند. یافتههای پژوهشی نشان میدهد که آموزههای اخلاقی اسلام، بیتفاوتی را برنمیتابد. ناسازگاری «بیتفاوتی» با روح آموزههای اسلامی و مخالفت با اصولی مانند: اصل مسئولیت، همبستگی اجتماعی، نظارت اجتماعی، اصل سودمندی و خیرخواهی، در کنار ناسازگاری با قواعد اخلاقی همچون: قانون تعمیمپذیری و قاعده زرّین، از دلایل ذکر شده در این مقاله است.
https://jiss.isca.ac.ir/article_4412_b867dbfa9491f7962fc5b7d125e7c319.pdf
2014-12-22
111
135
اخلاق اسلامی
بیتفاوتی
همسایگی
روابط اجتماعی
قرآن و حدیث
علی
ملکوتی نیا
alim2200@gmail.com
1
پژوهشگر پژوهشکده اخلاق و روانشناسی اسلامی، پژوهشگاه قرآن و حدیث قم.
AUTHOR
* قرآن کریم.
1
* امام سجاد 7، صحیفه سجادیه (1381)، ترجمه: محسن غرویان و عبدالجواد ابراهیمی، قم: انتشارات الهادی، چاپ دهم.
2
* امام صادق7، جعفر بن محمد (1400ق)، مصباح الشریعه، بیروت: اعلمی، چاپ اول.
3
آبرکرومبی، نیکلاس (1367ش)، فرهنگ جامعهشناسی، ترجمه: حسن پویان، تهران: انتشارات چاپخش.
4
آذربایجانی، مسعود و دیگران (1382)، روانشناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی، تهران: پژوهشکده حوزه و دانشگاه و سازمان سمت، چاپ اول.
5
ابن بابویه (صدوق اول)، على بن حسین(1404ق)، الإمامة والتبصرة من الحیرة، قم: مدرسه الإمام المهدى#، چاپ اول.
6
ابن قولویه، جعفر بن محمد (1356ش)، کامل الزیارات، محقق و مصحح: عبدالحسین امینی، نجف اشرف: دارالمرتضویه، چاپ اول.
7
اسلامی، سید حسن (1386)، «قاعده زرین در حدیث و اخلاق»، در: فصلنامه علوم حدیث، ش 45 و 46.
8
ــــــــــــــ (1392)، «تغییر نام موقوفات از منظر اخلاق»، در: فصلنامه میراث جاویدان، ش 84: 83 ـ 98.
9
بریجانیان، ماری (1371)، فرهنگ اصطلاحات فلسفه و علوم اجتماعی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
10
بیرو، آلن (1370)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه: باقر ساروخانی، تهران: کیهان، چاپ دوم.
11
ــــــــــــــ (1380)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه: باقر ساروخانی، تهران: کیهان، چاپ چهارم.
12
پارلمان ادیان جهان (بیتا)، اعلامیه به سوی اخلاق جهانی، ترجمه: سید امیر اکرمی، تهران: الهدی.
13
جوادی آملی، عبدالله (1381)، ادب فنای مقربان، تحقیق: محمد صفایی، قم: اسراء، چاپ اول.
14
ــــــــــــــ (1378)، شریعت در آینه معرفت، قم: اسراء، چاپ دوم.
15
حُرّ عاملی، محمد بن حسن (1409ق)، وسائلالشیعه، قم: مؤسسه آلالبیت:، چاپ اول.
16
حکیمى، محمدرضا، محمد حکیمى و علی حکیمى (1380)، الحیاة، ترجمه: احمد آرام، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی چاپ اول.
17
راغب اصفهانی، حسین بنمحمد (1374)، مفردات الفاظ القرآن (چهار جلدی)، ترجمه و تحقیق: غلامرضا خسروی حسینی، تهران: مرتضوی.
18
روشبلاو، آن ماری و ادیل بورونیون (1371)، روانشناسی اجتماعی (مقدمهای بر نظریهها، آیینها در روانشناسی اجتماعی)، سیدمحمد دادگران، تهران: مروارید،چاپ دوم.
19
ساروخانی، باقر (1376)، درآمدی بر دایرة المعارف علوم اجتماعی(جلد اول)، تهران: کیهان.
20
سعدی شیرازی، شیخ مشرفالدین مصلح بن عبدالله (الف، 1389)، گلستان سعدی، نسخه: محمدعلی فروغی، تهران: مهراد، چاپ پنجم.
21
ــــــــــــــ (ب، 1389)، بوستان سعدی، نسخه: محمدعلی فروغی، تهران: مهراد، چاپ پنجم.
22
شریف رضی، سیدمحمد، نهجالبلاغه (1390)، ترجمه: محمد دشتی، قم: محدّث، چاپ اول.
23
صدوق قمی، ابن بابویه، محمد بن على (1403ق)، الخصال، تحقیق: على اکبر غفّارى، قم: جامعه مدرسین.
24
الصنعانی، محمد بن اسماعیل (1300ق)، سُبُلالسلام، بیروت: دارالکتب العلمیه.
25
طریحی، فخرالدین بن محمد (1408ق)، مجمع البحرین، تحقیق: سید احمد حسینی،(بیجا)، مکتبةالنشرالثقافة الاسلامیة، چاپ دوم.
26
فاطمی، کریم (1364)، لغات و اصطلاحات روانشناسی، در: نشریه مدرسه عالی دختران، ش 26.
27
کانت، ایمانوئل (1388)، درسهای فلسفه اخلاق، مترجم: منوچهر صانعی درّهبیدی، تهران: نقش و نگار، چاپ چهارم.
28
کلانتری، صمد، و مهدی ادیبی و رسول ربانی و سیروس احمدی (1386)، «بررسی بیتفاوتی و نوعدوستی در جامعه شهری ایران و عوامل مؤثر بر آن»، در: دوماهنامه دانشور رفتار، ش 22، صص 27 ـ 36.
29
کلینى، محمد بنیعقوب بن اسحاق (1429ق)، کافی (15 جلدی)، قم: دارالحدیث، چاپ اول.
30
گنسلر، هری. جی (1385)، درآمدی جدید بر فلسفه اخلاق، ترجمه: حمیده بحرینی، تهران: آسمان خیال، چاپ اول.
31
مجلسی، محمدباقر (1404ق)، مرآةالعقول فی شرح أخبار آلالرسول، محقق و مصحح: هاشم رسولى محلاتى، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
32
ــــــــــــــ (1403ق)، بحارالأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار 7، 111جلد، بیروت: دار إحیاءالتراثالعربی، چاپ دوم.
33
محسنی تبریزی، علیرضا (1390)، «پژوهشی درباره بیتفاوتی اجتماعی در ایران»، در: فصلنامه جامعهشناسی کاربردی، ش 43.
34
محمدی ریشهری، محمد (1379)، میزانالحکمه(13جلدی)، ترجمه: حمیدرضا شیخی، قم: دارالحدیث، چاپ دوم.
35
ــــــــــــــ (در دست انتشار)، دانشنامه قرآن و حدیث ، قم: دارالحدیث.
36
مطهری، مرتضی (1376)، فلسفه اخلاق، قم: انتشارات صدرا، چاپ هفدهم.
37
ــــــــــــــ (1389)، مجموعه آثار، ج22، قم: صدرا، چاپ ششم.
38
ــــــــــــــ (1389)، مجموعه آثار، ج23، قم: صدرا، چاپ ششم.
39
ملکوتینیا، علی (1392)، اخلاق همسایگی در آموزههای قرآن و اهل بیت:، (پایاننامه کارشناسی ارشد)، قم: دانشگاه قرآن و حدیث.
40
نراقی، محمدمهدی (1427ق)، جامعالسعادات، تعلیق: سیدمحمد کلانتر، بیروت: موسسه اعلمی، چاپ اول.
41
نراقی، ملا احمد (1375ش)، معراجالسعاده، قم: هجرت، چاپ سوم.
42
هندی، علی المتّقی بنحسام الدین (1397ق)، کنزالعمّال فی سنن الأقوال والأفعال، بیروت: مکتبه التراث الإسلامی، چاپ اول.
43
یعقوبی، عبدالرسول (1383)، عوامل همبستگی و گسستگی ایرانیان، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، چاپ اول.
44
ORIGINAL_ARTICLE
مقایسه نگاه کارکردی به منشأ دین از منظر دانشمندان غربی و اسلامی
امروزه بحث از منشأ دین، در شمار بحثهای فلسفۀ دین و کلام جدید قرار گرفته و هنوز نمیتوان تبیین نهایی و مورد اجماعی در این باره به دست داد. با این وجود، از جمله دیدگاه و رهیافتهای مهم درباره دین، نظریههای کارکردی آن است که بر پایه مبانی خاص نظری، منشأ و خاستگاه دین با توجه به کارکردهای فردی و اجتماعی آن در دو رهیافت روان شناختی و جامعه شناختی توجیه و تبیین میگردد. در برخی آثار و اندیشههای متفکران مسلمان نیز زمینههای گرایش بشر به سوی دین و نیازهای معرفتی و عاطفی او به دین مورد توجه قرار گرفته و از تأملات کارکردی برای توجیه دینداری استفاده شده است. این نوشتار بر آن است تا مهمترین تمایز دیدگاه کارکردی از منظر اندیشمندان غربی و مسلمان را مورد بررسی قرار داده و به نقدهای عام و خاص بر تبیین افراطی آن از جهت مبنا و روش، بپردازد. علاوه بر اینکه محتوای هر یک از این دو دیدگاه نیز مورد سنجش قرار گرفته و نگاه تقلیلگرایانه، به کارکردهای دین ـ که ناشی از عدم توجه به حقانیت دین و خلط میان منشأ دینداری و منشأ دین است ـ در اندیشه متفکران غربی، نقد و بررسی قرار خواهد گرفت.
https://jiss.isca.ac.ir/article_4413_048b3797226f783748a5790571458b5f.pdf
2014-12-22
136
160
دین
منشأ دین
تبیین کارکردی
دیدگاه غربی و اسلامی
محمدحسین
پوریانی
mhpouryani@yahoo.com
1
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد نراق.
AUTHOR
سیدعلی اصغر
میرخلیلی
sa.mirkhalili@yahoo.com
2
دانشجوی دکترای مدرسی معارف اسلامی؛ گرایش انقلاب اسلامی (نویسنده مسئول).
LEAD_AUTHOR
آرون، ریمون (1381)، سیر مراحل اساسی اندیشه در جامعهشناسی، ترجمه: باقر پرهام، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
1
آریانپور، امیرحسین (1357)، فرویدیسم، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی.
2
باقریپور، اشرف (1389)، «یونگ و روانشناسی دین»، در: پژوهشهای فلسفی، شماره هجدهم.
3
بختیاری، محمد عزیز و فاضل حسامی (1387)، درآمدی بر نظریههای اجتماعی دین، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;.
4
پالس، دانیل (1382)، هفت نظریه درباره دین، ترجمه: محمدعزیز بختیاری، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;.
5
توسلی، غلامعباس (1376)، نظریههای جامعهشناسی، تهران: انتشارات سمت.
6
تیلیش، پل (1376)، الهیات فرهنگ، ترجمه: مراد فرهادپور، تهران: طرح نو.
7
جمعی از نویسندگان (1388)، جستارهایی در کلام جدیدتهران: انتشارات سمت.
8
جوادی آملی، عبدالله (1392)، دین شناسی، قم: انتشارات اسراء.
9
حیدری، داوود (1388)،«نقد رویکرد کارکردگرایانه در تعریف دین»، در: فصلنامه اندیشه نوین دینی، سال پنجم، شماره هفدهم.
10
داوری، محمد (1388)، «غلبه نگاه کارکردی به دین؛ عامل تقویت یا زمینهساز عرفیشدن در جامعه ایران»، در: مجله اسلام و علوم اجتماعی، پاییز و زمستان، شماره دوم.
11
دورکیم، امیل (1383)، صور بنیانی حیات دینی، ترجمه: باقر پرهام، تهران: نشر مرکز.
12
راین، آلن (1367)، فلسفه علوم اجتماعی، ترجمه: عبدالکریم سروش، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
13
ریتزر، جورج (1383)، نظریه جامعهشناسی در دوران معاصر، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
14
شجاعیزند، علیرضا (1383)، «منشأ دین و ریشه دینداری»؛ تنقیح بحث و طرح یک ایده»، در: مجله علوم اجتماعی، شماره دوم.
15
ـــــــــــــــ (1385)، «مسیرهای محتمل در عرفی شدن ایران»، در: مجله جامعه شناسی ایران، دوره هفتم، ش1.
16
ـــــــــــــــ (1380)، دین، جامعه و عرفی شدن، تهران: نشر مرکز.
17
طباطبایی، محمد حسین، (بیتا)، اسلام و اجتماع، قم: انتشارات جهانآرا.
18
ـــــــــــــــ (1417 ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج دوم و پنجم، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
19
ـــــــــــــــ (1387)، روابط اجتماعی در اسلام، ترجمه: محمدجواد حجتی کرمانی، قم: بوستان کتاب.
20
فریزر، جیمز (1383)، شاخه زرین، ترجمه: کاظم فروزمند، تهران: مرکز بینالمللی گفتوگوی تمدنها.
21
فصیحی، امانالله (1389)، تحلیل کارکردهای دین در جامعه سنتی و مدرن، قم: پژوهشکده باقرالعلوم7.
22
ـــــــــــــــ (1390)، منطق کارکردی و دفاع از دین، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;.
23
ـــــــــــــــ (1391)، نقد تبیین کارکردی دین، چاپ اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
24
گلدنر، آلوین (1383)، بحران جامعهشناسی غرب، ترجمه: فریده ممتاز، تهران: شرکت سهامی انتشار.
25
گولد، جولیس و ویلیام ل. کولب (1376)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه: جمعی از مترجمان، تهران: نشر مازیار.
26
محسنی، منوچهر (1383)، مقدمات جامعهشناسی، نشر دوران.
27
مصباح یزدی، محمدتقی (1376)، اخلاق در قرآن، ج 1، قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;.
28
ـــــــــــــــ (1384)، راه و راهنماشناسی، قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;.
29
مطهری، مرتضی (1374)، مجموعه آثار، ج 2، تهران: انتشارات صدرا.
30
ـــــــــــــــ (1375)، مجموعه آثار، ج 3، تهران: انتشارات صدرا.
31
ـــــــــــــــ (1381)، مجموعه آثار، ج 21، تهران: انتشارات صدرا.
32
ـــــــــــــــ (1383)، فلسفه تاریخ، ج 4، تهران: انتشارات صدرا.
33
هاسپرز، جان (1370)، فلسفه دین، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی.
34
همیلتون، ملکم (1387)، جامعهشناسی دین، ترجمه: محسن ثلاثی، چاپ اول، تهران: نشر ثالث.
35
یونگ، کارل گوستاو و دیگران (1377)، انسان و سمبلهایش، ترجمه: دکتر محمود سلطانیه، تهران: انتشارات جام.
36